Ik scande mijn gezicht door het te strelen

Als het aan de Nederlandse mediakunstenaars Karen Lancel en Hermen Maat ligt wordt strelen het nieuwe scannen. Met hun installatie Saving Face kun je door je eigen gezicht aan te raken een online portret van jezelf maken, dat zich vervolgens vermengt met de portretten van vorige deelnemers. Op die manier creëer je samen met alle andere personen uit de online database een nieuwe online identiteit. Afgelopen woensdag was de installatie te zien tijdens de avond over Stadsleven in De Balie in Amsterdam, waar ik de facescanner zelf uitprobeerde.

Hier kijk ik in het oog van een soort webcam op een mensgroot apparaat. De machine neemt mij in zich op en legt mijn gezicht vast in een geblokte foto. Het gedeelte van mijn gezicht dat ik wilde bewaren, moest ik zelf scannen door het aan te raken. Op commando van de kunstenaars liet ik mijn vingers voorzichtig over mijn gezicht glijden. “Je moet je gezicht strelen alsof je je minnaar streelt,” zegt Lancel tegen me.

Wat ongemakkelijk aai ik mijn voorhoofd en wangen totdat ik ongeveer de helft van mijn gezicht heb aangeraakt. Het gestreelde gedeelte wordt lichter op het portret dat ik voor me zie, en geleidelijk vermengt het zich met de portretten van mijn voorgangers. Even daarna wordt mijn nieuwe identiteit trots gepresenteerd op het scherm. Het heeft wel iets weg van mij. Het rechteroog van mijn nieuwe gezicht lijkt van mijzelf afkomstig, het linker is samengesteld uit de database.

En daarmee staat mijn nieuwe identiteit in de database van Saving Face, die inmiddels volstaat met kunstmatige portretten van honderden mensen uit verschillende landen. De deelnemers die volgen zullen niet alleen vermengd worden met mij en de andere bezoekers van De Balie, maar ook met mensen uit bijvoorbeeld Istanbul en Stockholm. Ik herken mezelf maar gedeeltelijk in het portret nu mijn gezicht is samengesmolten met de halve beeltenis van de persoon voor mij en in steeds mindere mate met alle mensen daarvoor. Het vermengen zien de kunstenaars Lancel en Maat dan ook als een soort digitaal ontmoeten. “We vroegen ons af: hoe ontmoeten we elkaar in een gedigitaliseerde samenleving?” zegt Lancel. Voor deze ontmoetingen in de digitale wereld ontwerpt het duo nieuwe rituelen, waarvan Saving Faces er één is. “Hoe vertrouw je elkaar online en hoeveel moet je van iemand zien om diegene te kunnen vertrouwen?”

Het is misschien makkelijker om iemand te vertrouwen als je weet dat hij ook zijn gezicht heeft moeten strelen. Zijn identiteit is tijdelijk en tot stand gekomen door een fysieke handeling. Dat is wat de installatie Saving Faces kenmerkt, het fysieke aspect dat is toegevoegd aan een online ontmoeting. “Media breiden ons lichaam uit in tijd en ruimte, maar voorkomen aanraking. Wij willen hiermee de fysieke aanraking, en daarmee de lichamelijke ervaring, weer terugbrengen in de gemedieerde ervaring.”

Saving Faces werd gepresenteerd tijdens de talkshow Stadsleven in De Balie in Amsterdam. Deze avond over ‘de digitale ander’ werd georganiseerd in samenwerking met het Holland Festival wat 30 mei van start gaat.

Ga naar de website van De Balie voor meer informatie over het programma.