De prachtige handgeschilderde filmposters uit Ghana puilen uit van seks, bloed en voodoo

Als ik ergens van moet gapen dan zijn het wel filmposters – zeker die bij de Pathé-bioscopen. Posters van Hollywood-films zijn over het algemeen van een oogverblindende saaiheid en ze lijken ook nog eens allemaal op elkaar. Je zou willen dat ze daar eens iets leukers voor bedachten, bijvoorbeeld door de binnenkant van opengescheurde meelzakken met de hand te beschilderen. Je zou er bijvoorbeeld – afhankelijk van waar de film over gaat – een gillende naakte heks voor een vlammenzee op kunnen schilderen, die een man in zijn mond plast/bloedt, terwijl op de achtergrond een man met messen wordt doorboord terwijl-ie aan zijn hoofd wordt opgetild door diezelfde heks.

Dit is een filmposter uit Ghana, meegenomen naar Nederland door Mandy Elsas. Mandy is sinds 1999 veel in Ghana geweest, omdat hij een winkeltje heeft in Amsterdam waar hij spullen verkoopt die hij daar, en in andere landen ver weg, op de kop tikt. Hij ontdekte er een emaillefabriek, waar hij jarenlang emaille liet maken om in Nederland te verkopen.

Op een gegeven moment ontmoette hij een straatkunstenaar die hem filmposters liet zien die hij zelf maakte. Niet veel later kwam hij zo'n poster op straat tegen, en kocht hij hem van de eigenaar. Vanaf dat moment begon Mandy de enorme posters – van ongeveer 1,75 meter hoog en 1 meter breed – te verzamelen als hij weer in Ghana was voor zaken. Hij heeft er uiteindelijk zo'n 750 te pakken weten te krijgen.

Op 4 juni opent de expositie Bloodywood in de Kunsthal in Rotterdam, waar een groot deel van de posters te zien zal zijn. Ook komt er een boek. Ik ging langs bij Mandy thuis, hij zette de afrobeat iets zachter, en ik vroeg hem dingen over de honderden posters die op dat moment nog in zijn huis hingen

VICE: Hoe ben je aan zoveel filmposters gekomen?
Mandy Elsas: Ik leerde langzaam steeds meer kunstenaars kennen, die me mee namen naar de bioscoopjes waar die posters hingen, of naar jongens die videobanden of dvd's verhuurden aan exploitanten – meestal samen met de poster die bij die film hoorde.

Wat deden die exploitanten ermee?
Die vertoonden die videobanden in een soort openluchtbioscoopjes – meestal een soort container gemaakt van planken, waar bankjes in stonden om op te zitten. Langzaam ontstond er een hele filmindustrie. Om reclame te maken voor zo'n film hingen ze meestal één zo'n poster op. Dat was meer dan genoeg publiciteit, in de niet al te grote nederzettingen.

Wat voor films worden of werden er in de Ghanese filmindustrie vertoond?
Men kijkt naar films uit Amerika, India, China, maar ik heb vooral posters verzameld van films uit Ghana en Nigeria. Die gaan heel vaak over voodoo, heksen, vreemde bovennatuurlijke krachten en meer van dat soort dingen. Dat leeft daar nog heel erg. Mensen zeggen meestal christen of moslim te zijn, maar op een beetje heimelijke manier speelt zwarte magie en voodoo nog een grote rol. Dat zie je in die films dus ook.

Waarom heet je project Bloodywood?
Het project is vooral geënt op Ghallywood (Ghanese cinema) en Nollywood (Nigeraanse cinema). Dus ik dacht, dan noem ik het Bloodywood, omdat die films zo bloederig zijn en die posters nogal heftig. Die daar hangt bijvoorbeeld [Mandy wijst naar een poster van de film Price Doom, hierboven te zien]: die film gaat over een geldzuchtige man die afspreekt met een prostituee en haar vervolgens bedwelmt, voordat hij in een python verandert en via haar kut haar lichaam binnen gaat om haar te beheksen, waardoor ze geld gaat kotsen. Als ze stopt met kotsen stuurt hij haar weg, en als ze vervolgens over straat loopt stort ze ineen, terwijl ze rood slijm en nog enkele laatste munten uitkotst. Haha, bizar hè.

Heb je veel van die films gezien?
Nee, maar ik heb samengewerkt met een antropoloog, Birgit Meyer, die zich hierin gespecialiseerd heeft. De poster op de cover van mijn boek [hierboven te zien] is van de film Together Forever . Die man is een Ghanese brandweerman die tijdens 9/11 bij de New Yorkse brandweer zit. Hij komt om, maar zijn geest gaat terug naar Ghana. Zijn vrouw weet niet dat hij overleden is, en heeft seks met die geest, van wie ze vervolgens zwanger wordt.

We publiceerden vorig jaar een artikel over een project met Ghanese handgeschilderde 'kappersborden' (reclameborden voor kappers, die je vanuit het buitenland in opdracht van je eigen hoofd kon laten maken) – waarvoor we Floris van Luin interviewden. Toeval, dacht ik eerst, maar dat is dus helemaal geen toeval, want jullie zijn oude schoolvrienden.
Ja, we zijn heel veel samen naar Ghana geweest. Hij deed dat project met die kappersborden. Het probleem was dat die filmindustrie op een gegeven moment instortte, toen mensen zelf een dvd-speler konden kopen. Daardoor zaten die filmposterkunstenaars zonder werk. Ook ander schilderwerk, zoals het maken van kappersborden, werd overbodig toen de meeste handgeschilderde advertenties werden vervangen door (saaie) digitale prints. Daarom hebben wij toen dat project bedacht zodat ze weer een beetje werk hadden.

'Time' (Ghana/Nigeria, 2000). Poster uit Takoradi (in Ghana), gemaakt door Mr Brew Art, 121 x 115 cm

Zien die filmposterschilders zichzelf als kunstenaars?
Nee, helemaal niet – ze zien zichzelf als ambachtslieden. Dat werkt eigenlijk wel prettig, want het scheelt een hoop pretentieus gedweep en geneuzel, wat je hier in Nederland al gauw hebt in de kunstscene.

Dat heb je daar niet, geneuzel over kunst?
Mensen in Ghana zagen die posters ook helemaal niet als kunst. Ik was weleens bezig met onderhandelen om een aantal posters te kopen en dan liepen er ondertussen gewoon mensen overheen. En als een videoband stuk ging, of iedereen in de omgeving had de film gezien, werd de bijbehorende poster overbodig. Ze werden dan bijvoorbeeld gebruikt als vliegengordijn, of als slaapmat. Sommige posters stonken naar pis.

He getver.
Ik was eens bij een man thuis, omdat hij een bioscoop had en dus allemaal prachtige posters bezat, en terwijl we in zijn woonkamer over die posters aan het praten waren, die op de grond lagen, kwam er opeens een geit binnen lopen, die dwars over al die posters heen liep.

Barbaars. Hoe gaat het nu met de kunstenaars?
Er valt weinig meer te verdienen met filmposters schilderen, dus de meesten zijn wat anders gaan doen. Ik ken iemand die pastoor is geworden, een ander is aannemer geworden voor het bouwen van moskees, enzovoorts. Sommigen zijn wel nog kunstenaar. Ik heb hun e-mailadressen bij hun werken in mijn boek gezet. Als mijn project hier aanslaat kunnen zij misschien ook nog eens een opdracht krijgen.

Dat zou leuk zijn. En 4 juni de opening van je expositie dus.
Ja. Jet Bussenmaker schijnt zelfs te komen. Heel officieel allemaal, met interviews en zo. Nou ja, daar moet je dan even doorheen. Het is leuk hoor, maar het is allemaal zo serieus en humorloos hè.

Is dat in bijvoorbeeld Ghana anders?
Er valt in ieder geval een hele hoop meer te lachen.

Tijdens de expositie wordt ook het boek gepresenteerd, met de titel 'Bloodywood Ghanaian Filmposters from the collection of Mandy Elsas'. Daarin staan zo'n tweehonderd afbeeldingen en gedetailleerde achtergrondinformatie over de schilderijen. Het boek kost €54,95.

Forced Vengeace [sic] (Ghana, 1993). Poster gemaakt door Mr Brew Art, 134 x 110 cm

'Twumasi ne Damte' (land en jaar onbekend). Poster uit Teshie, gemaakt door Heavy J, 155 x 103 cm