Een middagje op de huwelijksmarkt van Shanghai

Ik geef het toe: ik ging naar de huwelijksmarkt in Shanghai om me eraan te vergapen en er stiekem een beetje om te lachen. Ik kon mijn nieuwsgierigheid niet bedwingen toen ik hoorde dat er in China plekken zijn waar ouders heengaan om reclame te maken voor hun kinderen, in de hoop ze te koppelen aan een waardige echtgenoot.

Ik ging erheen met een paar vrienden en een camera, hopend dat ik iets nieuwswaardigs zou tegenkomen.

De huwelijksmarkt van Shanghai ontstond in 2004, toen ouders zich realiseerden dat ze in het weekend toch al bijeenkwamen op het Volksplein voor dans- en sportsessies. De ouders begonnen de gegevens van hun kinderen uit te printen en op prikborden, opengeklapte paraplu's en de stoepstenen te plakken. Nu komen er elk weekend honderden ouders en grootouders naar een hoek van het plein om het aanbod te bekijken. Veel van hen staan in groepjes met elkaar te kletsen, anderen kijken ijverig rond met pen en papier in de hand.

De advertenties zijn zakelijk: leeftijd, lengte, sterrenbeeld, gewicht, werk, prestaties, geboorteplaats. De geboorteplaats is nogal belangrijk, omdat die bepaalt waar iemand verzekeringsvoordelen en eigendomsrechten kan krijgen. Er zijn nauwelijks advertenties met een foto, hobby's, persoonlijke kenmerken of eigenaardigheden te vinden.

"Ik maak me echt zorgen," vertelt mevrouw Tsai me. Tsai lijkt haar angst te botvieren op haar breiwerk. Ze gaat als een gek tekeer met haar breinaalden en er ontstaat – net zo snel als ze praat – in haar handen in no-time een blauwe sjaal. Op een opengeklapte paraplu hangt een advertentie voor haar dochter.

"Mijn dochter is bijna 26 en ze heeft nog steeds geen vriendje! Al mijn vrienden hebben gehuwde kinderen, ik weet echt niet wat ik moet doen," klaagt ze. "26 is zo oud."

Ik probeer Tsai te troosten door haar (maar vooral mezelf) ervan te verzekeren dat 26 nog vrij jong is. Tsai wil het niet horen en klaagt over het gebrek aan vooruitzichten voor haar dochter.

"Weet je dochter dat je hier bent?" vraag ik.

"Ja, maar ze heeft er een hekel aan. Ze zegt tegen me dat ik zelf maar naar de afspraakjes moet gaan. Tegenwoordig haten kinderen het als ouders zich bemoeien met deze zaken," zegt Tsai.

De bemoeienis van ouders met huwelijkszaken is een integraal onderdeel van de Chinese cultuur. Het huwelijk in China draait om meer dan romantiek; het dient bijvoorbeeld ook de sociale status van een familie veilig te stellen of te verhogen. Een goed huwelijk levert financiële stabiliteit op voor beide partijen.

In China is de bruiloft belangrijker voor de ouders dan voor de kinderen. Het is een gelegenheid om te pronken tegenover zakenpartners en vrienden en een manier om te laten zien dat de ouders een stabiele en welvarende toekomst voor hun kinderen hebben geregeld. De bruiloft wordt altijd betaald en georganiseerd door de families, en daarom is de familiaire compatibiliteit net zo belangrijk – zo niet meer – als die van het koppel.

Een Chinese familie is ook heel hecht, ook tussen de verschillende generaties. De meeste kinderen wonen bij hun ouders totdat ze trouwen. Ook is niet ongebruikelijk dat aangetrouwde familie op latere leeftijd bij het gezin gaat wonen. Mijn familie is hierop geen uitzondering: m'n oma van mijn vaders kant woont bij mijn ouders in de Verenigde Staten, en als ik niet op reis ben, woon ik daar ook. Dit is niet gek – het is traditie.

Op het vasteland van China is de inzet nog hoger. Door het eenkindbeleid, dat in de jaren tachtig begon, staan de meeste kinderen die nu een huwbare leeftijd hebben onder immense druk van hun ouders om een geschikte partner te vinden. Elk huishouden heeft immers slechts één kind om hun hoop en dromen op te vestigen.

Ik snap dat wel. Vier jaar geleden hadden mijn vader en zijn zakenpartner in Tianjin een blind date geregeld voor de zoon van de zakenpartner en mijzelf. We wisten allebei niet dat we op een date waren. Ik had op dat moment een vriendje en de zoon had ook geen idee. We gingen gewoon lunchen met onze respectievelijke families.

Pas een jaar later, toen ik net weer vrijgezel was en aan het herstellen was van een gebroken hart, vertelde mijn vader dat de lunch was geregeld om te zien of we bij elkaar pasten en "of ik geïnteresseerd zou zijn om met die vent te daten."

Na zijn bekentenis was ik een tijdlang boos op mijn vader. Ik had tenslotte op dat moment nog een vriendje, en ook nog een die mijn ouders leuk vonden. De lunch was het idee geweest van de zakenpartner en mijn vader was alleen maar akkoord gegaan om de zakenpartner een plezier te doen. Hoewel mijn vader toegaf dat met wie ik trouw en of ik überhaupt trouw uiteindelijk mijn eigen beslissing is, vond ik het toch vervelend dat hij zich ermee had bemoeid.

Terwijl ik toekijk hoe de sjaal in Tsais handen groeit, heb ik er spijt van dat ik toen zo boos ben geworden. Ik heb eigenlijk veel geluk gehad met mijn familie.

Mijn ouders zitten aan de mildere kant van het bemoeizuchtspectrum, als het gaat om de liefde. Ze ontmoetten en werden verliefd op elkaar in Taiwan, zonder bemoeienis van hun ouders. Ze hebben een succesvol bedrijf en genoeg financiële draagkracht om zich staande te houden, zonder enige hulp van mijn broer en mij. En hoewel mijn vader en moeder zich af en toe op een vreemde manier bezighouden met de mannen die ik date, en waar ze geboren zijn, en wat de beroepen van hun ouders zijn, valt het – over het algemeen – wel mee. Ze proberen hun reflex om in te grijpen bewust te negeren, hoewel dat niet altijd werkt.

De huwelijksmarkten van China zijn ongetwijfeld ontstaan uit onzekerheid – een groeiend gevoel van angst dat de kop opsteekt als vaders en moeders ouder worden en hun kinderen vrijgezel blijven. Een zeer onevenredige hoeveelheid mannen in het land, ook een bijproduct van het eenkindbeleid waarbij jongens gunstiger worden bevonden dan meisjes, heeft ervoor gezorgd dat ouders van alleenstaande mannen nog wanhopiger zijn. Volgens de prognoses zal in 2030 meer dan 25 procent van de mannen van veertig jaar oud niet getrouwd zijn.

Ik realiseer me dat de markt niet zozeer een werkelijke markt is: het is eerder een veilige plek waar ouders kunnen samenkomen en met elkaar over hun angsten kunnen praten. Terwijl ik langs de paraplu's en prikborden met de opschepperige briefjes en statistieken loop, voel ik vlaag van schuldgevoel, omdat ik hier alleen maar ben als geamuseerde toeschouwer.

Ik kijk naar de menigte van vooral moeders en hier en daar een vader die hier staan te wachten op een waardige partner voor hun kinderen. Grootouders staan met gebogen grijze koppies bij elkaar om de gegevens van hun kleinkinderen te vergelijken. Het is schattig – ze zijn hier uit liefde voor hun familieleden. Deze markt is niet bedoeld voor buitenstaanders, en zelfs niet voor de vrijgezellen zelf. Wanneer jonge Chinese mannen en vrouwen zich op de markt begeven, worden ze met scepsis bekeken.

Vlak naast mij benadert een jonge Chinese man aarzelend een advertentie en de moeder die ernaast staat. "Uw familie komt uit Jiangsu?" vraagt hij, verwijzend naar een provincie niet zo ver van Shanghai.

De moeder kijkt hem achterdochtig aan. Alles aan haar zegt dat ze niet wil deelnemen aan dit gesprek.

"Ja," antwoordt ze kortaf.

"Ik kom ook uit Jiangsu!"

Ze lacht halfslachtig. Het gesprek valt snel stil.

Af en toe zie je op de markt een mannelijke vrijgezel, maar zelden een vrouwelijke vrijgezel. Ik kreeg te horen dat het gênant is voor vrijgezelle Chinese vrouwen om hier te zijn. Ik geloof dat wel – zelfs de meest vastberaden vrijgezel lijkt nerveus als hij een ouder benadert. Deze mannen zijn dapper. Niemand in China beoordeelt een vrijgezel sneller en harder dan een trotse moeder.

Terwijl ik door de massa loop en alles in oogschouw neem, komt er opeens een man naast me lopen.

"Hallo, mijn naam is David," zegt hij in gebroken Engels, terwijl hij me niet aankijkt. Zijn blik blijft – vreemd genoeg – rusten op mijn schouder.

Ik doe een stapje achteruit. David is onaangenaam dichtbij.

Ik ga het gesprek aan, meer geïnteresseerd in de interactie dan in de persoon zelf. David had gehoord dat mijn vrienden en ik Engels spraken en vroeg zich af wat we op de huwelijksmarkt deden. Hij is een van de weinige vrijgezellen die naar de markt is gekomen om door de selectie te bladeren. Hij benadrukt dat dit de eerste keer is dat hij op de markt is, en dat hij, net als wij, gewoon nieuwsgierig is.

David is geboren en getogen in Shanghai. Hij begint over zijn werk te praten. Hij is een makelaar. Na een tijdje vraagt hij of ik een keer met hem zou willen lunchen als ik weer in Shanghai ben.

"Je verwacht toch niet dat ik meteen met je trouw?" plaag ik.

"Nee, nee, gewoon lunch," zegt David, terwijl hij snel mijn contactgegevens noteert.

Ik denk aan mijn ouders, en wat ze zeiden toen ik hen maanden geleden vroeg wat er zou gebeuren als ik nooit iemand zou vinden die ik leuk vind.

"Nou, dan blijf je gewoon voor altijd bij ons wonen," grapte mijn vader, terwijl mijn moeder op de achtergrond zenuwachtig lachte.

Ik heb nooit gereageerd op Davids berichten.

Dit artikel verscheen eerder op Broadly, de nieuwste site van VICE. Broadly komt binnenkort ook naar Nederland.