De stencils van de Franse kunstenaar ludo zijn een luguber teken aan de wand

Iedere keer als de Franse kunstenaar ludo in China een stencil zet, is het binnen de kortste keren weer weg. Niet omdat het kunstwerk zelf weggehaald wordt, maar omdat de hele woonwijk eromheen is verdwenen. Ludo maakt namelijk alleen kunst op plekken waarvan hij weet dat ze binnenkort gesloopt zullen worden. Ze moeten plaats maken voor nieuwe woonwijken en glimmende wolkenkrabbers. Je zou zijn serie Ephemeral kunnen zien als een aanklacht tegen het beleid van het almaar groeiende China, waar normale burgers moeten wijken voor de nieuwe rijken. Maar ook ludo zelf beseft dat je dit soort ontwikkelingen niet in het hokje ‘goed’ of ‘fout’ kunt stoppen.

Vanaf oktober 2014 reisde de kunstenaar samen met zijn Chinese vrouw anderhalf jaar lang door het land, op zoek naar gebouwen en woonblokken die door de overheid gemarkeerd waren met een rode “拆”, het teken dat ze binnenkort moeten wijken. “Bij mijn eerste bezoek aan Shanghai in 2014 vielen die kale bouwplekken in de stad me direct op,” vertelt hij aan The Creators Project. “Ik voelde me er meteen tot aangetrokken. Na Shanghai deed ik Hong Kong aan, en daarna reisde ik de binnenlanden in, naar de regio’s van Fujian, Fuzhou, Nanping… het is een eindeloos. Overal kwam ik ze tegen.”

Volgens de Chinese Academy of Building Research wordt er in het land jaarlijks zo’n 4,6 miljoen vierkant meter bouwgrond vrijgemaakt voor herinrichting. “Het is een land dat zo’n snelle groei doormaakt dat het hele concept van tijd verwrongen raakt – nergens anders vind je zo’n groot contrast tussen oude tradities en nieuwe ontwikkelingen. Ik las dat gebouwen in China gemiddeld maar vijfentwintig tot dertig jaar blijven staan.” Als gevolg daarvan moeten mensen steeds verhuizen naar nieuwe locaties in en rondom de stad, die worden aangewezen door het bestuur. “In de beperkte tijd voor de vernietiging leven de kunstwerken zij aan zij met de bewoners van deze toekomstige ruïnes,” vertelt hij. “Het resultaat is een fotografisch document van een gefixeerde tijd, die allang weer vervlogen is in de waanzin en snelheid van het moderniserende China.”

Dat document krijgt vorm in de kenmerkende groene stencils waarmee de kunstenaar de laatste jaren naam heeft gemaakt. Ze zijn een verwijzing naar de botsing tussen natuur en technologie, en tussen schoonheid en geweld. “Kunst is er niet om je visueel te pleasen, zoals bij een logo, maar om gesprekken op gang te brengen.” Zijn figuren, getekend met de nauwkeurigheid wetenschappelijke illustraties, zijn zowel elegant als woest: een honingbij met een gasmasker op, een zonnebloem met pistolen als blaadjes. “Het dwingt ons onze collectieve ontkenning onder ogen te komen, het feit dat we ondanks talloze natuurrampen nog steeds niet onze fragiele en vluchtige staat willen erkennen.”

China staat niet bepaald bekend om haar liefde voor straatkunst, maar juist daarom ziet ludo het als een perfect medium om sociale mistanden aan te kaarten. “Dat is iets wat ik van Chinese moderne kunstenaars heb geleerd: dat je politieke en sociale boodschappen op een slimme manier moet brengen. Het grappige is dat toen ik mijn eerste werk in China maakte, ik totaal niet wist wat ik moest verwachten. Een man stond naar me te kijken en ik zag dat hij boos aan het worden was. Maar toen ik met hem begon te praten begreep ik pas dat hij niet boos was vanwege het werk op de muur, maar vanwege het feit dat het gebouw gesloopt zou worden.”

“Tegelijkertijd is het natuurlijk illegaal,” gaat hij verder. “De Chinese overheid zou dit soort projecten nooit toelaten. Ik moet er niet aan denken wat er zou gebeuren als ik opgepakt zou worden.”

Hoewel de ontruiming van de gebouwen niet zonder leed is, is er ook een keerzijde. Sommige inwoners konden juist niet wachten op de nieuwbouw, die voor hen de komst van moderne gemakken als stromend water en een warme douche betekent. “Je verliest wat traditie, maar de bouwprojecten geven mensen ook hoop. Zelfs in metropolen als Shanghai of Hongkong kom je grote groepen mensen tegen die geen toegang hebben tot de meest basale levensbehoeften. Voor hen is de verandering niet zozeer de dood van een tijdperk maar meer het begin van een nieuwe tijd.”

Foto’s zijn natuurlijk altijd momentopnames, maar in zekere zin zijn ze dat hier nog meer, omdat ook het origineel dat wordt afgebeeld inmiddels al niet meer bestaat. “Ik wil deze plekken als het ware een laatste adem gunnen, door voor even de verwarring te vertragen en het verhaal van zo’n plek te vertellen.” Te midden van het stof en puin is de kunst zo een tijdelijk teken aan de wand. Of – in de woorden van ludo – een “aandenken aan een mogelijke wedergeboorte.”

Ga naar de website van ludo voor meer werk.