De nieuwe film van Omer Fast is een pleidooi voor engagement in de kunst

Wat zou jij doen met 10 miljoen? De naamloze hoofdpersoon van Remainder, de nieuwe film van de Israëlische videokunstenaar Omer Fast, gebruikt het om kunst te maken. Hij laat herinneringen en waargebeurde situaties naspelen door acteurs, met zichzelf als enige toeschouwer. Daarbij laat hij zich steeds minder hinderen door wetten of moraliteit.

Na een mysterieus ongeluk – iets viel uit de lucht op zijn hoofd – is deze hoofdpersoon (gespeeld door Tom Sturridge) een deel van zijn geheugen kwijt. Soms hij krijgt hij flarden terug: een oud huis, een vrouwtje dat lever bakt, katten op het dak. Of het herinneringen zijn aan vroeger, of aan een droom uit zijn coma, is onduidelijk, maar hij voelt zich er totaal lekker bij. Het ‘echte leven’ staat hem tegen, hij wil opgaan in de zich eindeloos herhalende scènes die hij zelf regisseert. De miljoenen zwijggeld die hij na het ongeluk krijgt, gebruikt hij om die scènes te laten spelen.

Hij koopt een oud pand en huurt een klein leger van acteurs, technici en katten in. Zijn producent Naz (Arsher Ali) regelt alles. Naast de scènes in het huis laat hij ook andere situaties naspelen, zoals een moordpartij bij een telefooncel. Hij wil ervaren hoe het moet zijn geweest om erbij te zijn, inclusief een stroomstoot in zijn nek, maar zonder kogels.

Voor het naspelen van een bankoverval wordt de bank zelf nagebouwd. Maar de hoofdpersoon wil het nóg echter maken: hij wil dat de scène naar een echte bank wordt verplaatst, zonder dat de acteurs en de bank het weten. Naz regelt het. Chaos volgt, mensen sterven. De hoofdpersoon vindt het subliem: wat een échtheid! Hij doodt de nog levende acteurs en steekt zijn vinger in het kogelgat in iemands hoofd. Daarna verlaat hij de bank. Buiten valt er een voorwerp op zijn hoofd. De cirkel is weer rond.

Wat moet je maken van zo’n film? Je kunt zeggen: als je maar genoeg betaalt, vind je altijd wel mensen die bereid zijn alles voor je te doen. Dat is kort door de bocht. Bovendien wisten we dat al. Je kunt ook zeggen: een circulair verhaal is onlogisch en onrealistisch en dus onzinnig, maar dan mis je dat kunst zijn eigen logica heeft – het gaat om wat daarachter zit.

Volgens mij is Remainder een pleidooi voor engagement in de kunst, al weet ik niet of Fast het zo bedoeld heeft, maar dat maakt niet uit. De hoofdpersoon maakt de scènes alleen voor zichzelf, bovendien heeft hij er geen moeite mee als mensen – of katten – sterven. In beide gevallen is zijn doel puur esthetisch en egoïstisch. Hij schiet daar totaal niets mee op, want aan het eind van het verhaal is hij terug bij af en heeft niemand iets geleerd.

Kunst is een ruimte apart, waarin essentiële zaken van het leven worden gerepresenteerd, idealiter op een ontroerende manier, om iets van waarheid over het leven te openbaren. Als dat gebeurt, dan heeft het kwaliteit. Kunstenaars moeten natuurlijk zelf weten wat ze doen, en ze mogen de maatschappelijke orde flink opschudden, maar wanneer kunst puur esthetisch en egoïstisch is, is het zinloos.

Remainder is nu in diverse Nederlandse filmhuizen te zien.