“Misschien zegt het je wel helemaal niets,” zegt Ephameron over één van haar tekeningen, waarop te zien is hoe haar vader diep in gedachten is verzonken, en er abstracte vormen uit zijn hoofd lijken te vloeien. “Maar voor mij is het heel subtiel. Ik had vaak geen idee wat hij dacht of wilde zeggen – de omgang met hem was na verloop van tijd net zo abstract als de figuren in deze tekening.”We zitten in het café van het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam, sinds afgelopen weekend de locatie van de tentoonstelling Wij Twee Samen. Er zijn honderdvijftig collages te zien die de Antwerpse illustrator Ephameron – het pseudoniem van Eva Caron – maakte over haar dementerende vader. De collages zijn afkomstig uit het gelijknamige boek, dat eerder dit jaar uitkwam.
Advertentie
Waar de illustraties in het begin van de expositie nog helder en concreet zijn, zie je tegen het einde vooral abstracte figuren en onsamenhangende waarnemingen van haar vader. Een stoel die in de lucht hangt, of zijn eigen gebalde vuisten – “hij besefte nauwelijks dat die van hemzelf waren.”De vader van de illustrator leed om precies te zijn aan primair progressieve afasie: een vorm van dementie waarbij taalproblemen opspelen, die het moeilijk maken om goedlopende zinnen te formuleren. Het boek bestaat niet alleen uit illustraties en poëtische zinnen van Ephameron zelf, maar ook uit handgeschreven dagboeknotities van haar vader, en zijn losgeslagen woorden. ‘Held mij,’ staat ergens geschreven – ‘help mij’ is wat hij bedoelde.
Met zijn taalbegrip was het toen nog redelijk gesteld. Verderop in het boek wordt de aftakeling duidelijk. “Ik heb hem mijn pasgeboren zoontje nog laten zien”, vertelt Ephameron over deze periode, tijdens de laatste jaren van haar vaders leven, “maar hij heeft zich nooit gerealiseerd dat hij opa is geworden.”Ook het grootste deel van dit project zou hij niet meer bewust meemaken – een half jaar geleden overleed de vader van Ephameron op 66-jarige leeftijd.
De eerste uitwisseling tussen Ephameron en Arnon Grunberg.
De expositie is het startschot van een themareeks in de Brakke Grond, die volledig in het teken staat van dementie en geheugenverlies. Tegelijk met Wij Twee Samen is ook de tentoonstelling (On)voltooid Verleden Tijd te zien, waarvoor Ephameron zes schrijvers en zes illustratoren aan elkaar koppelde, en ze vroeg om samen het thema dementie te verbeelden – de manier waarop was helemaal vrij. De resultaten lopen uiteen van animaties tot digitale gesprekken.Ephameron deed zelf ook mee aan het project. Ze vormde een koppel met Arnon Grunberg, die vanuit New York in whatsappjes op haar tekeningen reageerde. Hij, als personage dat aan geheugenverlies lijdt, en zij, als zijn geliefde die met hem praat in illustraties, waarvan steeds grotere delen wegvallen. Het resultaat van deze pingpong, zoals Ephameron het zelf noemt, werd in augustus gepubliceerd in de Belgische krant De Standaard, en is terug te vinden op haar eigen instagramaccount.Als je door de expositiezalen loopt, zie je beelden waarvan je niet weet welke betekenis ze hebben, en lees je woorden die verdwaald lijken. Je stuit op persoonlijke verhalen – al dan niet waargebeurd – over het proces van loslaten. Soms raak je nogal de draad kwijt, maar dat is misschien juist de bedoeling.
Een van de latere uitwisselingen tussen Ephameron en Arnon Grunberg.
Wij Twee Samen en (On)voltooid Verleden Tijd zijn gratis te bekijken in Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond: de eerste tot en met 8 november, en de tweede tot en met 1 november 2015.
Door je in te schrijven voor de VICE nieuwsbrief ga je ermee akkoord dat je elektronische communicatie van VICE ontvangt die soms advertenties of gesponsorde content kan bevatten.
