FYI.

This story is over 5 years old.

Twitter

Een puber legde een bril in een museum en iedereen die dacht dat het een kunstwerk was heeft gelijk

Marcel Duchamp zou apetrots zijn.
Beeld: TJ Kayatan, via Twitter

Vorige week verveelde een zeventienjarige puber zich helemaal de pleuris in het San Francisco Museum of Modern Art. Dat is op zich niets vreemds, maar het is een tweede om dan maar voor de grap een bril midden op de vloer van de museumzaal te leggen, en vervolgens geamuseerd toe te kijken hoe nietsvermoedende museumbezoekers denken dat het kunst is. TJ Kayatan deed dat, en toegegeven: het is ook best wel grappig als een stel kunstliefhebbers zich bewonderend over je bril buigt alsof het een bijzonder conceptueel werk betreft. Meer dan terecht dus dat hij de reacties van de museumbezoekers documenteerde als een volleerd antropoloog, en de foto’s deelde op Twitter.

Advertentie

Beeld: TJ Kayatan, via Twitter

Je zou dit kunnen zien als een onschuldig grapje, of een brutale poging om de kennis van zogenaamde experts in twijfel te trekken. Denk bijvoorbeeld aan die keer toen bezoekers van Museum Arnhem lyrisch waren over het werk van ene ‘Ike Andrews’ maar het in werkelijkheid om IKEA-schilderijtjes bleek te gaan.

Toch is dit veel meer dan een domme internetprank. Of Katayan het überhaupt zelf in de gaten heeft valt te betwijfelen, maar eigenlijk is zijn actie een kunstwerk van Duchampiaanse proporties. Het ligt precies in lijn met wat de Franse kunstenaar Marcel Duchamp honderd jaar geleden deed, toen hij een urinoir inzond voor een expositie, en deze verder alleen signeerde met ‘R. Mutt.’ Het zorgde voor een enorme rel, want de pispot werd als een belediging voor de kunstwereld gezien. Het ‘kunstwerk’ werd geweigerd voor de expositie, maar zou wereldberoemd worden als de Fountain. In 2004 werd het uitgeroepen tot het meest invloedrijke kunstwerk van de twintigste eeuw.

Fountain, Marcel Duchamp, 1917. Afbeelding via Wikimedia Commons

Net als Duchamp maakte Kayatan een echte readymade – een doodgewoon object dat in een museale context wordt getoond. Duchamp wilde destijds kritiek uiten op het discours waarin experts vanaf hun ivoren toren de regels voor de kunstwereld dicteerden. Hij luidde daarmee het tijdperk in van de conceptuele kunst, waarin het niet zozeer draait om de esthetiek of compositie, maar vooral om het aanzetten tot nadenken. De readymade liet mensen nadenken over welke factoren iets tot een kunstwerk maken, en was daarmee een belangrijk oogmerk van het dadaïsme. En dat is het dus eigenlijk nog steeds.

Is Kayatan daarmee een neo-dadaïst? Ja, en nog meer dan dat. Zijn bril stelt niet alleen universele kunsthistorische waarden ter discussie, maar roept ook vragen op over authenticiteit. En dat riekt naar postmodernisme. Je zou het ook kunnen opvatten als variant op de happening– een gebeurtenis die erop is gestoeld om de openbare orde te verstoren. En dat staat dan weer in verband met het situationisme; een rond 1960 opgerichte kunstenaarsbeweging die voortdurend bezig was met het ontketenen van een maatschappelijke revolutie.

Kayatan is dus eigenlijk een postmoderne, situationistische en neo-dadaïstische kunstenaar. Al is het de vraag of hij dat zelf ook doorheeft.