Ik vroeg aan kunstenaars of hun ouders ook zo weinig begrijpen van hun kind

De dag dat ik besloot de kunstacademie te gaan doen, stonden mijn ouders achter me. Toen ik de brief kreeg waarin ik las dat ik was aangenomen bij de schrijversafdeling, rende mijn stiefvader met de tuinslang nog in zijn hand naar de koelkast om de fles champagne, die hij had verstopt, open te trekken.

Ze hadden geen idee wat ik ging doen, of welk beroep ze steunden, en hebben nu, zes jaar later, het denkbeeld dat het nu toch weleens klaar moet zijn. Mijn moeder vroeg, nadat ik was afgestudeerd, of ik het nu eindelijk eens zou overwegen om die modellencarrière te gaan opbouwen.

Ik denk dat mijn ouders achteraf bang zijn dat hun kind een vak heeft gekozen waarbij de kans klein is om later een huis met een tuin, kookeiland en Volvo te kunnen bekostigen. Ze kennen alleen oom Arie, de kunstenaar die al twintig jaar dezelfde winterjas draagt en nooit geld inlegt bij gemeenschappelijke jubileumcadeaus.

Ouders willen veiligheid en stabiliteit voor hun kinderen, en weten dat de weg naar een geslaagd kunstenaarschap moeilijk is.

Als de beslissing dan eenmaal toch genomen is, denken sommige ouders dat ze ook die kunstenaarswereld in moeten treden. Mijn moeder ging bijvoorbeeld plots een cursus ‘adonissen beeldhouwen van oase’ in het dorp verderop doen. Ze concludeerde na afloop dat ik dat creatieve echt van haar had.

Toen ik vroeg naar andere ouders van kunstenaars, kreeg ik van sommigen het antwoord dat hun ouders hen altijd hebben begrepen en zelf ook in de kunst zitten.

Enerzijds heel fijn natuurlijk, maar anderzijds is het schrijven en maken – en dan quote ik Lize Spit – ook een afrekening met het verleden, en zorgt onbegrip over dat je voor jezelf werkt, je handen vies maakt en uiteindelijk niets verdient er juist voor dat je extra hard je best wil doen, omdat je jezelf wil bewijzen. Ook al heeft het in de meeste gevallen totaal geen zin.

Ik heb het geaccepteerd, en zelfs omarmd – net zoals vele andere kunstenaars dit hebben moeten doen. Dit zijn hun verhalen.

Clements, videokunstenaar (28)
Toen ik de kunstacademie ging doen, zei mijn vader dat, aangezien ik dan toch zeeën van tijd zou hebben om ‘na te denken’, ik net zo goed een cursus boekhouden zou kunnen doen. ‘’Dan kan je tenminste nog iets nuttigs doen als je bent afgestudeerd.’’

Sandrine, fotograaf (32)
Nadat ik vertelde fotografie te willen studeren, zeiden mijn ouders op bloedserieuze toon: "dat is prima, als je erna wel iets nuttigs gaat doen, zoals bijvoorbeeld werken bij een röntgenfotografieafdeling." Daar wachten ze vandaag de dag nog steeds op, ondanks dat ik kan leven van enkel fotografie, en werk maak dat in mijn ogen ook de wereld verder helpt. Alleen zullen mijn ouders deze indirecte manier nooit begrijpen.

Tibbe, kunstenaar (25)
Op de verjaardag van mijn vader droeg ik een paarse trui die ik bij de H&M had gekocht. Ik zat toen in het derde jaar van de academie. Op een gegeven moment keek mijn vader me met opgetrokken wenkbrauw aan en vroeg of dat soms een Rietveldtrui(?) was.

Veronique, kunstenaar (31)
Mijn vriend is ook een kunstenaar. Het gekke is eigenlijk dat mijn ouders hun zorgen niet met mij delen, maar met hem. Hij vertelde me laatst dat, toen we bij mijn ouders op bezoek waren, en ik even naar het toilet was, ze hem grondig hadden uitgehoord. Blijkbaar stelden ze hem vragen als: "En nu?! Nu zijn jullie allebei kunstenaar, hoe doen jullie dat dan?" en "Heb je al nagedacht over jullie toekomst?"

Wouter, illustrator (27)
Toen ik net op de kunstacademie zat, woonde ik nog even thuis omdat ik nog geen kamer had. Een vriendin van mijn moeder was op bezoek en met zijn drieën zaten we in de keuken. Op een gegeven moment vroeg de vriendin: "En wat doet Wouter nou eigenlijk precies?" Ik hield expres mijn mond, zodat mijn moeder moest antwoorden. En na heel lang nadenken zei ze "Wouter knutselt, toch? Zeg ik dat goed?"

Denise, beeldhouwer (30)
Wanneer ik even geen geld heb, en solliciteer op een normale baan zoals docent of werken voor tv, zijn mijn ouders dolgelukkig. Wanneer het wat vager is, zoals een expositie, begrijpen ze het niet echt. Eén keer heeft mijn moeder zelfs een werk, met haar gigantische handtas, van me omgegooid tijdens een show. Ik probeerde te doen alsof het niet erg was, maar van binnen kookte ik. Ze begreep niet hoeveel werk ik erin had gestopt.

Jan, kunstenaar (32)
Nadat ik was afgestudeerd, viel ik natuurlijk in het grote, zwarte gat. Ik wist niet hoe ik verder moest en had bedacht dat ik uit mijn comfortzone moest stappen, om opnieuw geprikkeld te worden. Ik besloot om een jaar naar Nice te gaan. Toen ik dat tegen mijn ouders zei reageerden ze met "waarom Nice? Haarlem is toch ook een leuke stad!"

Naima, kledingontwerper (28)
Ik ben van Afrikaanse afkomst. In de Afrikaanse gemeenschap worden creatieve loopbanen niet altijd gezien als een honourable job. Deels ook omdat ze het beste voor hun kind willen en de beroepen hier heel anders zijn dan daar. Een kledingontwerper wordt in Afrika namelijk gezien als een kleermaker. Dit zorgt ervoor dat ze zich dikwijls zorgen maken.

James, kunstenaar (29)
Mijn ouders zijn niet erg betrokken en begrijpen vrij weinig van kunst. Ze denken bijvoorbeeld dat ik stellages bouw, in plaats van dat ik installaties maak.

Mirthe, fotograaf (26)
Elke keer wanneer ik even geen klussen, geld of inspiratie heb, dan stelt mijn moeder voor dat het misschien eens tijd wordt om een echte baan te gaan vinden, in plaats van mijn vak serieus te nemen, en te kijken hoe vanaf daar verder. Soms vind ik dat wel jammer, omdat wanneer het goed gaat er vaak een medelijdende ‘fijn toch’ volgt. Het gaat er gewoon niet in, ik heb het opgegeven en geaccepteerd.

***

Voor iedereen die van plan is om naar de kunstacademie te gaan, trek je niks aan van de onhandigheden van je ouders. Ze hebben nou eenmaal het beste met je voor en willen liever niet dat je sterft aan hongersnood, of dat je tot je vijftigste financieel afhankelijk bent van hen. Omarm je afkomst en maak er je werk van, het is niks om je voor te schamen, het verschil is juist hetgeen wat jou bijzonder maakt.

De meeste namen zijn gefingeerd zodat de pijnlijke stiltes tijdens het kerstdiner behouden kunnen worden