In de rij van TodaysArt wordt dit weekend een psychologisch spelletje gespeeld

Voor een club met een moeilijke doorbitch in de rij staan doet iets anders met je dan wachten op je meeneemcappuccino. En hoe vaak je het ook doet, stilstaan tot je bagage door de beveiliging wordt gecheckt op Schiphol is toch ook altijd weer een beetje spannend. Ook is er de gebruikelijke smalltalk, irritatie, geflirt of andere interactie tussen onbekenden die allemaal in dezelfde rij op hetzelfde staan te wachten.

Op vrijdag 23 en zaterdag 24 september gaan die rijen er op TodaysArt echter net wat anders uitzien. Dan zullen er namelijk vier zogenaamde ‘interventies’ plaatsvinden van The Politics of Queueing and the Architecture of Queues, een collectief van kunstenaars, ontwerpers en onderzoekers dat met dit jaar de open call van het festival heeft gewonnen.

De onaangekondigde acties op het Haagse Spuiplein zullen de mensen in de rijen subtiel manipuleren, en laten je zo nadenken over het fenomeen en ervaren wat rijen allemaal met je doen. Om stilstaand publiek te laten stilstaan bij het stilstaan, dus. Waarom eigenlijk? En hoe? We vroegen de Italiaanse architect-onderzoeker Paolo Patelli van LaJetée (een van de partijen uit het collectief) wat je straks in de rij kunt verwachten.

The Creators Project: Waarom zijn rijen zo interessant?
Paolo Patelli: In de eerste plaats omdat ze overal zijn. We gaan achter elkaar staan op treinstations en festivals; in winkels en pretparken; voor clubs, museums, en grenzen. Het wordt een steeds dominanter ruimtelijk verschijnsel. Het is een steeds meer aanwezig element in de stad en in de rij staan is iets dat we steeds vaker meemaken, nu steden steeds drukker worden.

Als je wat dieper doordenkt, zijn ze ook een metafoor voor de toenemende knelpunten in publieke ruimte, als je kijkt naar hoe we de ruimte in de stad gebruiken en wat er geoorloofd is. Ook zijn ze een symbool voor democratische gelijkheid en eerlijkheid: in principe is iedereen – ongeacht afkomst, inkomen, geslacht of sociale status – gelijk en moet je gewoon op je beurt wachten. Tegelijkertijd zijn ze een manier om gedrag te sturen en controleren, en om groepen mensen te onderscheiden. Vaak kan iedereen wel in een rij gaan staan, maar er bestaat de mogelijkheid dat je eruit wordt gefilterd en niet krijgt waarvoor je erin stond. Dat is de politiek van de rij.

Dan heb je nog het sociale en het psychologische aspect: rijen zijn fascinerend als plek waar je een tijdelijke sociale relatie met anderen aangaat. Terwijl de rij vordert voel je andere lichamen en zelfs hun warmte, hun vochtigheid of kun je ze ruiken. Je bent heel dicht bij onbekenden en zit in hetzelfde schuitje, maar aanraken is tegelijkertijd not done. Je kunt je er ongeduldig, ingesnoerd, gefrustreerd of nieuwsgierig in voelen, maar ook beschermd en comfortabel. Vaak voel je meerdere van die dingen tegelijkertijd. Rijen zijn altijd een drempel en een tussenfase. Je bent niet echt waar je nu bent, maar ook nog niet waar je wil zijn. Je besef van tijd verandert opeens, tijd vertraagt vaak als je in de rij staat. Er is dus zoveel fascinerends aan rijen, waar je van alles mee kunt doen.

Je kunt natuurlijk nog niet alles verklappen, maar kun je iets zeggen over hoe jullie dat gaan doen?
We gaan het publiek subtiel manipuleren om speelse interactie te triggeren tussen mensen die in de rij staan en die je laat nadenken over wat je staat te doen. Dat doen we met vier verschillende interventies op het Spuiplein, alle vier met eigen regels en opzet. Zo testen we de architectuur van verschillende rij-systemen, maar ook de rij als experience en hoe ze een politiek effect hebben binnen een groep.

Wat hoop je dat mensen ervaren door jullie interventies?
We willen je graag de mogelijkheid geven om de verschillende dingen waar we het net over hadden te verkennen, maar ze ook te voelen en erover na te denken. Al die eigenaardigheden van het in de rij staan dus, die we vaak gewoon voor lief nemen.

Eigenlijk ga je mensen dus een beetje fucken?
We gaan in elk geval spelen met allerlei dingen. Bijvoorbeeld met de rol van onderdanige gebruikers, klanten, toeristen, consumenten en actieve burgers. Maar ook tegenstellingen tussen passiviteit en betrokkenheid, saamhorigheid en scheiding, rechtlijnigheid en afwisseling, en eenheid en verschil. Veel meer kan ik er nog niet over zeggen.

De locatie van het Spuiplein in Den Haag, tenslotte, vind ik ook interessant. Het is een plein dat nooit lekker heeft gefunctioneerd als publieke ruimte en nu na veel kritiek zelfs weer op de schop gaat [het plein gaat onderdeel uitmaken van het Spuikwartier waar nu ook het prestigieuze Onderwijs en Cultuur Complex wordt gebouwd]. Er zit dus al veel spanning in de plek zelf, wat het ook interessant maakt: hoe democratisch is publieke ruimte, wat kan ‘het publiek’ er allemaal doen, en hoe saamhorig voelen we ons als publiek?

The Politics of Queuing and the Architecture of Queue van Pablo Calderón Salazar, Rebekka Kiesewetter, LaJetée, Marginal en Parasite 2.0 is op vrijdag 23 en zaterdag 24 september te bezoeken op het Spuiplein in Den Haag, als onderdeel van TodaysArt. Check het volledige programma van TodaysArt hier.