FYI.

This story is over 5 years old.

burning man

We vroegen de man achter het MH17-monument hoe het is om zo’n beladen kunstwerk te maken

Vanuit de lucht ziet het kunstwerk van Ronald A. Westerhuis eruit als een oog dat de hemel inkijkt.
Liquid van Ronald Westerhuis. Alle afbeeldingen met dank aan de kunstenaar

Als ik aankom bij zijn atelier komt Ronald A. Westerhuis me net op de fiets tegemoet. Of ik mee kom kijken naar het kunstwerk dat deze maand op Lowlands komt te staan. Twee werknemers staan in een stofwolk te schuren en te lassen aan Liquid; een lichtsculptuur van twaalf meter hoog. Het ligt nu nog op de zijkant en er moet nog behoorlijk wat aan gebeuren. “Komt goed,” verzekert de Zwollenaar me. Een stukje verderop ligt een doorgezaagde silo met een trapje erin; een zwembad voor de aankomende editie van Burning Man.

Advertentie

Toch zijn het niet deze projecten waarvoor ik bij hem op bezoek ben. Vorige maand werd namelijk bekend dat Westerhuis een monument voor de slachtoffers en nabestaanden van de ramp met de MH17 gaat maken. Het is een totaal nieuwe uitdaging voor de kunstenaar, die vooral bekend is om zijn werk met enorme spiegelbollen. Het is een eer als kunstenaar, maar wel eentje die hij niet snel op wil eisen. “Het maakt niet zoveel uit wie het monument gaat maken; als het er maar komt,” zegt hij stellig.

Het zwembad voor op Burning Man

Het atelier van Westerhuis. Foto door auteur

Het atelier staat vol grote sculpturen van roestvrij staal, overduidelijk zijn lievelingsmateriaal. In een lichtgevend altaar zit een Boeddhabeeld waar wierook bij brandt. “Toen ik zeventien was heb ik de wereld rondgereisd, maar na zeven jaar reizen was ik er klaar mee. Ik ging terug naar Nederland en deed een opleiding tot lasser, waar ik talent voor bleek te hebben.”

Westerhuis werd aangenomen in de offshore-industrie waar hij op booreilanden over de hele wereld werkte, maar in de weken dat hij aan land was verveelde hij zich. Hij besloot een atelier te huren in een kraakpand en in zijn vrije tijd zelf dingen te gaan maken. Vanaf dat moment ging het hard. In 2000 had hij zijn eerste expositie. Hij zegde zijn baan op en heeft tegenwoordig twee goedlopende ateliers, één in Zwolle en één in Shanghai.

Het ontwerp voor het monument

Bij het ontwerpen van het monument, dat in het Herinneringsbos in Vijfhuizen bij Schiphol zal komen te staan, heeft Westerhuis veel aandacht besteed aan wat het kunstwerk straks voor de nabestaanden moet betekenen. “Anders dan bij de sculpturen die ik normaal gesproken maak, moet er bij het monument ruimte zijn voor het beleven van verdriet en het vinden van troost. Maar ik wil er ook voor zorgen dat mensen die niet direct iets met de ramp te maken hebben – denk aan toekomstige generaties – ook weten wat er is gebeurd.”

Advertentie

Het monument is opgebouwd uit twee elementen: verdriet en herinnering. Ten eerste is er de 6 meter hoge en 26 meter lange achterwand van staal waarop de namen van de slachtoffers komen te staan. “Roestvrij staal gaat een eeuwigheid mee, maar staal verandert heel langzaam omdat het roest. Uiteindelijk vergaat het. Ik hoop dat dat ook het geval is met het verdriet van de nabestaanden,” vertelt hij.

Voor de wand komt een ronde sculptuur van roestvrij staal te liggen, met daarin een gepolijste, spiegelende uitsparing. Het staat symbool voor de herinnering aan de mensen die zijn omgekomen. “Wanneer de zon op het spiegelende oppervlak schijnt, ‘verlicht’ de herinnering dus het verdriet. En als je van bovenaf naar het monument kijkt, zie je de contouren van een oog dat de hemel inkijkt.”

Het bovenaanzicht van het MH17-monument

Westerhuis kwam in contact met Stichting Vliegramp MH17, de stichting voor de nabestaanden, en zijn ontwerp werd enige tijd later samen met die van vijf andere kunstenaars uit vijftig inzendingen geselecteerd. Samen met hen mocht Westerhuis zijn ontwerp op een daarvoor georganiseerde middag presenteren.

“Ik zag er best wel tegenop, maar gelukkig hing er een hele goede sfeer. Alle nabestaanden kregen vier punten die ze over de ontwerpen mochten verdelen. Uiteindelijk kreeg mijn ontwerp 161 stemmen, een ruime meerderheid. Het bijzondere is dat je te maken hebt met een gemiddelde van de samenleving: de een weet veel van kunst, de ander minder. Het is anders dan bij bijvoorbeeld een kunstcommissie erg spannend hoe mensen gaan reageren. Maar ik wist wel dat ik het beste uit mezelf had gehaald en een sterk ontwerp had afgeleverd.”

Advertentie

Het Holocaustmonument in Berlijn. Afbeelding via

Westerhuis heeft voor dat ontwerp inspiratie geput uit drie totaal verschillende monumenten. Ten eerste het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam, vanwege de sterke ceremoniële waarde. Ook keek hij naar het Holocaustmonument in Berlijn, waarin je door een zee van betonnen blokken kunt dwalen. “Bij dit monument zie je dat je met abstractie heel goed een gevoel over kan brengen." Het is makkelijk om te verdwalen in het monument, en door de verschillende hoogtes van de blokken voel je je soms compleet geïsoleerd. Je kunt er ook niet met twee personen naast elkaar doorheen lopen, je bent helemaal op jezelf aangewezen. Het derde monument was het Vietnam Veterans Memorial in Washington D.C., dat de vorm van een enorme muur heeft waarop de namen van de gesneuvelden staan.

Het Vietnam Veterans Memorial in Washington. Afbeelding via

Hij waakt ervoor dat de boodschap van zijn monument voorop blijft staan. “Tegenwoordig lijkt kunst steeds meer om beleving en techniek te draaien, en steeds minder om wat je als kunstenaar te zeggen hebt. Er wordt best veel makkelijke kunst gemaakt, vind ik. Als je een kunstje kan, goed in de markt ligt en een goede pr-machine achter je hebt, kun je al snel heel succesvol zijn. Maar kunst draait daar helemaal niet om. Het moet juist puur zijn en uit jezelf komen.”

Kijk voor meer informatie over Ronald Westerhuis en zijn kunst op zijn website. In de herfst wordt meer bekend over de plaatsing van het monument.