Deze kunstenaar verstopte een goudklomp ter waarde van $2.000 in een kamer vol aarde

Een verlaten bouwval, die binnenkort zal worden gesloopt, is gevuld met bergen aarde. Ergens onder die aarde een ligt een verrassing verstopt: een goudklomp ter waarde van tweeduizend dollar.

Welkom in LOOT, de nieuwe installatie van de Peruaanse kunstenaar Iván Sikic. Het kunstwerk is bedoeld om aandacht te vragen voor de illegale goudwinningin Peru, die langzaam “de longen van de aarde” – het Amazonegebied – vernietigen en waar kinderarbeid en prostitutie aan de orde van de dag zijn. De kunstenaar, die de afgelopen tien jaar voornamelijk in Australië en Brooklyn woonde, voelde het als zijn plicht om er iets tegen de industrie te doen. “Ik voelde de verantwoordelijkheid om dit probleem aan te kaarten en de discussie op gang te brengen,” vertelt hij aan The Creators Project.

In het gebouw, dat gelegen is in Lima, de hoofdstad van Peru, laat Sikic zijn bezoekers op ongeveer dezelfde wijze goudzoeken als de goudwinners dat deden in het regenwoud waar hij is opgegroeid. De regels zijn simpel: geen gereedschap, een zeef meenemen is niet toegestaan en men heeft geen recht op restitutie van het betaalde geld (de toegang is gratis, maar de papieren zakken die bij het graven gebruikt worden niet).

Na weken van graven door opportune goudzoekers was de hele gebouw één grote puinhoop, veroorzaakt door de goudkoorts – als gevolg van het idee dat er ergens tweeduizend dollar verscholen lag. Toch gelooft Sikic dat de ervaring van de bezoekers dieper gaat dan alleen het willen vinden van de goudklomp. “Ik vind dat iedereen die het wil, een plek die zo uniek en zo vol leven is als de Amazone, moet kunnen bezoeken. Dat was voor mij de ultieme drijfveer om LOOT te maken,” zegt hij.

The Creators Project sprak met Sikic over de illegale goudmijnen, het effect dat LOOT op de (be)zoekers had en het gevaar van de “Nieuwe Cocaine” van Peru.

The Creators Project: Wat dreef je om een eigen goudmijn te bouwen?
Iván Sikic: Wat er op het moment gebeurt in het Amazonegebied als gevolg van de illegale goudmijnen, is goed gedocumenteerd. Toen ik die rapporten las, en daarna de aantasting van het regenwoud met eigen ogen zag, realiseerde ik ineens hoeveel impact de mens eigenlijk heeft op de wereld. Waarschijnlijk gaat het meerdere generaties duren voordat dit wordt rechtgezet, als het al wordt rechtgezet. Ik voelde de verantwoordelijkheid om dit probleem aan te kaarten, maar dan wel op een andere manier dan hoe er normaalgesproken over deze problematiek wordt gesproken.

Wat voor soort mensen kwam er op het kunstwerk af? 
Een breed scala aan mensen kwam vanuit alle hoeken van de stad het werk bezoeken. Veel bezoekers wilden weten wat de achterliggende gedachte van LOOT was. Bij aankomst kreeg iedereen een tekst, geschreven door Jorge Lopez-Canales (een schrijver waarmee ik regelmatig samenwerk), waarin het kunstwerk werd uitgelegd. De uitleg hielp mensen het idee achter het werk beter te begrijpen. Het was heel interessant om te zien dat mensen als gevolg daarvan met elkaar in dialoog gingen over de consequenties van de illegale goudwinning in het regenwoud. Maar natuurlijk waren er ook gewoon bezoekers die alleen maar kwamen met het doel de goudklomp zelf mee naar huis te nemen.

Wat waren de regels voor de expositie?
Op een poster aan de deur werden de verschillende regels voor het goudzoeken uiteengezet. Die werden bij de ingang nogmaals uitgelegd. Dit waren de regels:

1. Toegang tot de installatie is gratis.
2. Graven mag alleen als je een papieren zak van twintig cent aanschaft.
3. Er is geen limiet op het aantal aan te schaffen zakken.
4. Je mag alleen met je handen graven.
5. HEEL BELANGRIJK: De goudzoekers mogen de aarde niet zeven. Elke hand die gevuld is met aarde gaat linea recta in de zak in. Zodra de zak vol is, stop je met graven (tenzij je meer zakken hebt gekocht).
6. Zakken worden niet vervangen als ze door het gewicht van de aarde scheuren.
7. Je mag alleen gebruik maken van de zakken die je bij ons koopt.
8. Je mag geen ander gereedschap, zoals metaaldetectoren, scheppen of kruiwagens gebruiken.
9. Geld dat je voor de zakken hebt betaald, krijg je niet terug.
10. Elke gevulde papieren zak moet worden meegenomen bij het verlaten van het gebouw.

Hoe kreeg je het voor elkaar dit gebouw te mogen gebruiken? 
Toen we op zoek waren naar een locatie, zagen we een verlaten huis tegenover de galerij (Gonzalez y Gonzalez) in Peru waarmee ik samenwerk. De buitenkant zag er interessant uit. Toen we aanklopten, bleek dat het huis was opgekocht door een ontwikkelaar die het wilde slopen om daar appartementen te bouwen. Barranco, de buurt waar het huis ligt, staat bekend als het culturele district van Lima; Mario Vargas Llosa, de enige Peruaan die ooit een Nobel prijs won, woont daar bijvoorbeeld. We werden het pand binnengelaten, en toen we de binnenkant ervan zagen en hoorden dat het gesloopt zou gaan worden, wisten we dat dit dé plek was. Zonder de steun en het vertrouwen van de ontwikkelaars hadden we dit niet kunnen doen. Ze maakten het mogelijk dat ik mijn werk kon doen, voordat het huis werd gesloopt.

Waarom is de problematiek van de illegale goudwinning zo belangrijk voor jou?
Ik heb het Peruaanse regenwoud zelf talloze keren bezocht. De industrie heeft niet alleen verregaande gevolgen voor Peru, maar ook voor de rest hele wereld. Als klein jongetje werd me altijd verteld dat het Amazonegebied functioneert als de ‘longen van de wereld’. Het werk voelde als een natuurlijke reactie op de ontwikkelingen. Zeker toen ik van Melbourne naar Brooklyn verhuisde, waar ik vaker geconfronteerd werd met nieuws uit mijn vaderland. Toen ik eenmaal de juiste ‘taal’ had gevonden om op deze kwesties te reageren, kwam ik bij het idee van LOOT uit. Het voelde als de juiste manier om een statement te maken, een statement dat bovendien werd bekrachtigd door de steun van bezoekers.

Ben je bang dat je nu de illegale goudzoekers op je dak krijgt?
Toen het kunstwerk zich nog in de conceptuele fase bevond, wist ik niet zeker wat voor reacties LOOT zou opwekken. De dagen voor de opening van de expositie werd ik steeds zenuwachtiger voor de mogelijke reacties van de bezoekers. Maar ik was vooral nerveus over hoe de desbetreffende industrieën zelf – die veel macht hebben in Peru – zouden reageren. Veel mensen zien die industrie als onaantastbaar.  Na de opening van LOOT realiseerde ik dat er nog veel moet veranderen in Peru met betrekking tot de kunstwereld (en een kunstwerk) en hoe het in bredere zin een politieke, economische en sociale invloed kan hebben. Uiteindelijk besefte ik dat ik me meer zorgen maakte dat het kunstwerk te weinig teweeg zou brengen, dan over de eventuele represailles van de industrie of de goudzoekers zelf.

Heb jij mogelijke oplossingen voor het probleem in gedachten?
Na het maken van LOOT ben ik tot de conclusie gekomen dat het bestaan van illegale goudwinning niet het echte probleem is. Het probleem is dat, verspreid over meerdere industrieën, er in Peru een compleet gebrek is aan respect voor regelgeving en daarmee een gebrek aan de naleving van de regels. De illegale goudwinning is zo’n complex probleem dat het onmogelijk lijkt om het vanuit één invalshoek op te lossen, maar in mijn bescheiden optiek is het een belangrijke eerste stap om mensen aan te zetten de wet na te leven.

Ben je nog bezig met andere projecten?
Mijn volgende kunstwerk is een kritiek op de verdeling van de welvaart en het bankensysteem. Ik ben ook nog bezig met één laatste kunstwerk in een reeks over Lima. Zoals het er nu uitziet, worden deze kunstwerken getoond in Valencia, Lima en waarschijnlijk ook in Brooklyn.

Check meer van Iván Sikic's werk op zijn website.