Kunstenaars vertellen over hun belabberde bijbanen

Is een kantoorbaan echt zo kut als het klinkt? Hoe eerlijk moet ik zijn bij een sollicitatie? En ben ik kansloos zonder diploma? De komende drie weken kan je op VICE terecht voor alles wat je moet weten over hoe werken werkt. Lees alle artikelen uit de VICE Guide to Work hier.

De afgelopen jaren heb ik veel baantjes gehad. Het waren er zoveel dat mijn vrienden mij tegenwoordig negeren als ik zeg dat ik nog eens ergens anders wil werken. Ze weten inmiddels dat ik toch nooit tevreden ben. Of ik nou als creatief erotisch tekstschrijver, huiswerkbegeleider, Airbnb-host of toegepaste virtual reality-assistent werk, het zal altijd ondergeschikt zijn aan waar ik voor gestudeerd heb, namelijk de kunst.

Veel mensen hebben het romantische denkbeeld dat het leven van een kunstenaar bestaat uit uren slijten in een atelier, starend naar een doek met een fles rode wijn tegen de lippen om uiteindelijk met een fluorescerende stift een streep te zetten. Maar helaas is het kunstenaarspakket vrij prijzig. Een atelier kost al minimaal driehonderd euro per maand, en dan heb je nog materiaal nodig en natuurlijk tijd waarin je kunt nadenken en werken. En die tijd kost geld, omdat je niet meteen iets verdient. De meeste kunstenaars zullen er dus een baantje naast moeten hebben om hun kunstenaarschap te financieren.

Deze baantjes hebben vaak een aantal gemeenschappelijke kenmerken: ze zijn tijdelijk, uiteenlopend en hebben de neiging om stom te zijn. Zo moest ik bijvoorbeeld ooit werken met een meisje die een zweetziekte had en continu opsomde welke stoffen ze wel of niet allemaal kon dragen. Ik schepte ijs met een man die alleen maar hardcore draaide, niet sprak en naar vis stonk. Vandaag de dag krijg ik nog steeds te horen dat ik gierig ben als ik een milliliter te weinig jenever schenk.

Maar dit soort ellende geeft niet, omdat het bestaan van deze baantjes me de mogelijkheid geeft om die fluorescerende stift te kunnen gebruiken. En dat geldt natuurlijk ook voor andere fanatieke kunstenaars. Hun ervaringen lees je hieronder.

Leo (29), performancekunstenaar
Toen ik echt geen geld had, en alles aannam wat er op mijn pad kwam, heb ik eens (voor zover dat mogelijk was) een emotioneel poëtisch liedje geschreven over kranen waar water uitkomt. Ik was gevraagd door een bedrijf dat kranen maakt. Uiteindelijk moest ik een jurk aan, en het lied ergens in Limburg op een landgoed spelen. Er zaten dertig man in pak in het publiek. Ik heb er vijftig euro mee verdiend.

Ton (28), beeldend kunstenaar
Nadat ik was afgestudeerd, werkte ik voor een vrouw die een tweede huis had en dat aan toeristen verhuurde. Ik moest elke dag hetzelfde ontbijt halen, volle tassen vuile was op die fiets naar de wasserette brengen, de witte vloer bijwerken met een witte stift als die beschadigd was, en alles schoonmaken. Eigenlijk was ik vooral een veredelde schoonmaker. Ik heb een keer gevulde condooms moeten oprapen en zelfs poep van de deurmat geschraapt. Toen mijn bazin zei dat ze een dagje met me mee wilde lopen omdat ze mijn werk wilde controleren, heb ik ontslag genomen.

Manuel (32), schrijver
Ik had altijd wel bijbaantjes die iets met kunst te maken hadden. Dat was best goed, want ik hoorde daardoor de gekke dingen die mensen over kunst zeggen, als ze denken dat de kunstenaar het niet kan horen. En ik hoorde het ongemak als mensen iets niet begrijpen. De mannen vond ik het grappigst. Die wilden vooral informatie. Ze vroegen: “Wat is dit voor materiaal? Hardhout, he?” En dan gingen ze erop kloppen en zeiden dingen als: “Nou, sjonge dat kostte vast veel moeite dat om hier te krijgen.” Ze zeiden vaak niks over wat het verbeeldde. Mensen werden ook boos op me want ik was dan degene was waarop ze konden uitrazen over 'moderne kunst'. Meestal was het iets als: “De krant staat vol met de ergste dingen, maar dan ga ik naar een tentoonstellingsruimte en dan gaat de kunst die ik daar zie daar helemaal niet over.”

Sander (31), grafisch ontwerper
Ik besloot dat het leuk zou zijn om te werken bij een plek waar ook muziek was dus solliciteerde ik bij Paradiso, en bij Ziggo Dome. Ziggo Dome nam me aan, dus daar ging ik, in een iets te romantische bui. Na twee dagen muntjes, parkeerkaarten en oordoppen verkopen aan stomdronken André Hazes-fans en daarna midden in de nacht van de Bijlmer naar Nieuw-West te fietsen, heb ik ontslag genomen. Ik heb nooit betaald gekregen, maar ben ook nooit achter het geld aan gegaan.

Alette (28), autonoom kunstenaar
Ik verhuur mijn huis zoveel mogelijk aan Airbnb. Daardoor slaap ik soms met mijn eigen kind in mijn studio. Dat vind ik erg marginaal.

Hester (26), fotograaf
Ik werkte ooit in een café met best wel vies eten, waar de eigenaar altijd seksistische opmerkingen maakte. Hij keek altijd porno tijdens werktijd bij de kluis boven, op zijn laptop. Zo'n man die je volgt naar een kroeg in de stad en wil dat je met hem uitgaat. Hij is later, zo begreep ik, aangeklaagd voor seksuele intimidatie. Daarna heb ik niets meer van hem gehoord. Ook zei hij ooit over een vis die hij had gebakken en geserveerd, die volgens de eter smaakte naar muffe aarde, dat vissen nou eenmaal soms naar muffe aarde smaken. Of ik dat even aan die klant door kon geven.

Leroy (23), autonoom kunstenaar
Toen ik geen zin had om werk te zoeken, maar ook geen geld had, heb ik een tijd geprobeerd te kijken hoe ver ik zou komen met ruilhandel. Dan maakte ik tekeningen in ruil voor iets wat ik nodig had: een maaltijd bij de slager voor een geschilderde maaltijd, een longboard voor een portret, een knipbeurt voor een schets van de kat van mijn kapster, een portret van Frida Kahlo voor het fotoboek van een burlesquedanseres.

Pien (26), videokunstenaar
Ik heb al heel wat baantjes versleten, vooral in de horeca. Nu werk ik bij een papierwinkel. Het betaalt minder dan horeca maar ik hoef niet meer af te wassen. Als je tot zes uur open bent, sta je om vijf over zes buiten. Dat is nogal chill. Ik heb ook vaak het illegale circuit overwogen maar daar moet je denk ik lekker in rollen en dat gebeurt telkens maar niet.

Kim (25), autonoom kunstenaar
Ik werk momenteel twee dagen in de week als facility manager/ financial accountant voor een Amerikaans bedrijf. Het meest creatieve wat ik doe is de werknemer van de maand fotograferen en de posters een beetje bijwerken. Ondanks dat ik goed verdien, speel ik elke week mee met de lotto.

Esper (29), fotograaf
Een tijdje werkte ik als clubfotograaf met onmogelijke tijdstippen, soms negen uur ‘s ochtends. Ik werd even totaal meegenomen in de 'illusie' van de clubscene. Ik had het idee dat ik veel te doen had (werk), het idee dat ik artistiek bezig was, het idee dat ik hele interessante mensen ontmoette, het idee dat mijn werk werd gezien, maar dat was dus allemaal niet waar. Gelukkig ben ik daar achter gekomen.

Kan jij wel wat hulp gebruiken in je carrière? Dat komt goed uit, want wij geven een jaar lang loopbaancoaching weg. Kijk hier hoe je dit kan winnen.