Nu is je kans om mede-eigenaar te worden van een enorme vetberg in het IJ

Ooit gehoord van een vetberg? Diep onder de grond in de donkere riolen van veel grote steden worden exemplaren aangetroffen van maar liefst vijftien ton, bestaand uit alle zooi die mensen door de plee en gootsteen spoelen. Condooms, spuiten, wattenstaafjes, vochtige doekjes, maar voornamelijk grote hoeveelheden vet – dit alles vormt een ecosysteem waar ratten, maden en schimmels gedijen. Als er niet wordt ingegrepen groeit de vetberg door tot een rioolmonster dat alles op zijn pad verstopt en verwoest. In Londen is het een groot probleem. Daar trotseren speciale teams de vieze drab om hele buurten te redden van overstroming.

Volgend jaar krijgt ook Amsterdam zijn eigen vetberg, waar je via deze kickstarter mede-eigenaar van kan worden. In het voorjaar van 2017 beginnen kunstenaar Arne Hendriks en ontwerper Mike Thompson met de bouw van een eiland van vet, dat komt te drijven in het IJ bij de NDSM-werf. Hendriks en Thompson vinden dat het tijd wordt dat we eens goed nadenken over vet. Het doel is dat er dan ook een volwaardige gemeenschap ontstaat rond de vetberg. Door middel van lezingen, discussies, kookcursussen, proeverijen en misschien zelfs scubaduiken kunnen mensen hun geest verrijken op het gebied van vet.

Afbeelding door Space&Matter

Al twee jaar werken Hendriks en Thompson aan hun Fatberg. Dat ze hun bouwsel nu voor het eerst op een vaste locatie in de open lucht willen tentoonstellen, roept een boel vragen op. Zelf begrijp ik bijvoorbeeld nog niet helemaal waarom het van groot belang is dat we in Amsterdam een vetberg krijgen. Daarom zocht ik ze op en vroeg ze om me alles te vertellen over dit unieke project.

Op een zonnige herfstdag staan Hendriks en Thompson veldwerk te doen onder de kraan van NDSM. Hendriks vertelt me dat hij eerder die dag een pakje boter in het water heeft gegooid in de sluishaven, waar de vetberg komt te liggen. We proberen het pakje boter te vinden, maar zien alleen een stel dobberende meeuwen.

The Creators Project: Zo te zien vinden meeuwen vet wel lekker. Wat doen jullie nou als ze van de vetberg gaan eten?
Arne Hendriks: Dat zou eigenlijk heel mooi zijn. We zijn heel benieuwd naar hoe de natuur reageert op de vetberg, en wat we hiervan kunnen leren.
Mike Thompson: Het is juist interessant dat we niet precies weten wat er gaat gebeuren. We willen niet zozeer een mooi kunstwerk in het water leggen. Het gaat er vooral om dat we een gemeenschap bouwen rond de vetberg en dat het een soort baken van kennis wordt voor ons allen.

Wat is er dan zo geweldig aan vet? Ik zie het vooral als een nare bijwerking van te veel eten.
AH: Dat is een nauwe kijk op vet, die veel mensen hebben. Vet is juist een iconische substantie voor deze tijd. Het gaat over gezondheid, schoonheid, energie, om maar een paar dingen te noemen.
MT: Inderdaad. Met Fatberg willen we vet een eigen, autonome ruimte geven. Zo kunnen mensen nadenken over het verleden, het heden en de potentie van vet. We willen mensen confronteren met vet op een manier die ze niet gewend zijn, waardoor ze gaan stilstaan bij wat vet nou precies betekent voor hen. Wat zijn hun verwachtingen, dromen en verlangens rondom dit materiaal?
AH: Neem water bijvoorbeeld. Ik kan niet aan jou vertellen wat water allemaal voor mij betekent door te zeggen dat het in een glas zit. Water is ook mist, water is ook die keer dat je de zee in bent gedoken, water is ook door de regen fietsen. Water heeft een rijke culturele laag en daardoor komt het ook in de poëzie terecht. Vet is eigenlijk nog interessanter omdat het organisch is. Net zoals bijen honing verzamelen, verzamelen wij vet. Vet zit vol goede bedoelingen. Heel dikke mensen zitten eigenlijk vol goede bedoelingen voor de toekomst.

Dat is ook een manier om naar vet te kijken. Met goede bedoelingen voor de toekomst doel je op vetopslag?
AH: Met goede bedoelingen is er natuurlijk ook altijd een mogelijkheid voor tragiek. Namelijk als ze niet worden uitgevoerd. Dat is een beetje wat er met vet aan de hand is in onze tijd. Het hele punt van vet is dat je het eventjes opslaat en vervolgens omzet in actie. Dit doen we tegenwoordig minder, en met al die extra suikers verliest vet zijn ware identiteit. Dit is heel jammer. Dikke mensen hebben veel vet, maar de goede bedoelingen van het materiaal komen niet goed tot hun recht.

Dus met Fatberg krijgt al dat overtollige vet weer een doel, een bestemming in het leven?
MT: Ja! Mensen kunnen vet doneren. We hebben allemaal ideeën gehoord. Restafval bijvoorbeeld, maar een vrouw heeft ook twee kilo van haar liposuctie aangeboden. Fatberg gaat echt om het idee om collectief iets te maken. De kickstarter die we nu zijn begonnen voor Fatberg past goed bij deze gedachtegang. We doen het niet zozeer voor het financiële gedeelte, maar meer omdat het mensen de mogelijkheid geeft mede-eigenaar te worden van een vetberg.
AH: Als Fatberg er eenmaal ligt stuurt hij, de berg, ons aan. Eigenlijk is onze voornaamste taak mensen motiveren mee te doen. De hoop is dat het op een gegeven moment zo’n bekend fenomeen wordt dat mensen uit zichzelf mee gaan doen. Een beetje zoals gemeenschappelijk tuinieren eigenlijk.

Ik ga nog even terug naar de technische kant van Fatberg. Gaat het niet stinken op den duur? Blijft het wel drijven?
AH: Nee, vet gaat niet stinken als je het zuivert. De vetberg heeft tot nu toe in een glazen buis gezeten, een incubator, maar hij ruikt nog steeds prima.  
MT: Vet blijft ook gewoon drijven. Naarmate de vetberg groeit gaan we gebruik maken van pontons van cellenbeton ter ondersteuning. Grappig genoeg blijft cellenbeton juist drijven omdat er dierenvet in zit.
AH: Als Fatberg groot genoeg is, zeg over twee jaar, dan laten we hem wegdrijven. Dan bellen we jullie op en gaan we samen naar de Noordpool. Daar komt Fatberg te liggen als alternatief voor de smeltende ijskappen.

Video door Arne Hendriks via Flickr

Hendriks en Thompson gingen naar het riool van Londen voor inspiratie.

Klik hier voor de kickstarter en hier om de website van Fatberg te bekijken.