Op Landjuweel heeft de tijd niet stilgestaan, maar de sfeer is als vanouds

Elk half uur vertrekt bus 82 van Amsterdam Slotervaart richting IJmuiden. De route gaat langs havenbedrijven, spoorlijnen en opslagloodsen, maar dan, vlakbij de grote olietanks van Vopak, komen talrijke tentjes en mensen in harembroeken in zicht. Hier is de kunstenaarskolonie Ruigoord en dit weekend was hun belangrijkste festival van het jaar: Landjuweel.

De Ruigoorders noemen het niet echt een festival, maar meer een ongedwongen bijeenkomst van muzikanten, kunstenaars en levensgenieters. Zo is het ook ooit begonnen; kunstenaars en hippies zagen de groene vlaktes als een mooie broedplaats voor creativiteit en namen hun intrek in de kerk en de omringende leegstaande huisjes. Inmiddels zijn we 43 jaar verder en is Landjuweel nog steeds ongekend populair. Maar hoe komt dat eigenlijk?

Tycho Hellinga is de zoon van een van de pioniers van Ruigoord en al maanden druk in de weer geweest met de voorbereidingen voor Landjuweel. Hij gaf mij afgelopen weekend een rondleiding door dit unieke wereldje. Vlak achter de kerk staat de luchtbus. Samen met de artistieke groep Het Amsterdams Ballongezelschap trekt Hellinga hier heel Europa in door om voorstellingen te geven, maar voor deze gelegenheid is het omgetoverd tot podium en cocktailbar.

Foto door Jim Verweij

De muzikale acts zijn lang niet altijd geboekte artiesten. Op een podium dat lijkt op een enorme boomstronk zitten twee gitaristen te spelen. "We willen juist dat mensen iets teruggeven, en niet alleen consumeren," vertelt Bill Rietveld. De jongen met een oosters vestje en resten verf op zijn gezicht is niet geboren en getogen in Ruigoord, maar komt er al jaren en draagt dus ook zijn steentje bij. De voorbereiding voor Landjuweel is niet alleen een kwestie van tentjes opzetten – hier worden boomhutten, bruggen en vlotten gebouwd. Iedereen in Ruigoord heeft naar deze week toegeleefd. Ze bouwen hier hun eigen wereld die ‘s avonds alleen maar nog mooier wordt met de lichtshow van Beeldjutters.

Hoewel Ruigoord een soort autonome maatschappij vormt, of hier in ieder geval naar streeft, wordt niemand tot iets verplicht. “Niks moet, dat is de eerste regel,” zegt Hellinga lachend. Het is dan soms ook spannend of Ruigoord als culturele onderneming het hoofd boven water weet te houden, want een losbandig krakersnest is het al lang niet meer. De inwoners moeten nu braafjes afvalverwerking en een rioolaansluiting regelen, om maar wat te noemen, en bij evenementen als Landjuweel is beveiliging verplicht.

Zelf zien de Ruigoorders hier niet altijd het belang van in, want Landjuweel vinden ze heel “mellow” vergeleken bij andere festivals. De regeltjes van de gemeente roepen regelmatig irritatie op. “We zijn nu weer in overleg met de gemeente over onze 24-uurs vergunning, want die papieren zijn nergens te vinden,” zegt Rudolph Stokvis.

Stokvis was een van de eersten die in Ruigoord kwam wonen. “Hij komt nog het dichtst in de buurt van festivalleider, maar eigenlijk is hij gewoon de pappa van Ruigoord,” vertelt Hellinga. “Bedankt hè,” antwoordt Stokvis en schuift aan met zijn ontbijt. De 82-jarige man is nog brak van afgelopen nacht, vertelt hij, en moet nog even op gang komen. “De muziek was ook zo goed.”

Ruigoord krijgt geen subsidie en is financieel volkomen afhankelijk van de evenementen die ze organiseren. “Het is niet fijn wanneer het weer niet meezit, maar gelukkig is Landjuweel populair,” zegt Stokvis. Mensen vanuit de hele wereld komen voor een weekje over: sjamanen uit Canada, hippies uit Christiania, maar ook studenten die een dagje alternatief komen doen – de campingtickets zijn elk jaar weer uitverkocht.

In de jaren negentig was Landjuweel nog veel groter. Volgens Stokvis was het een feest van 20.000 man, maar sinds de komst van de Afrikahaven rond de eeuwwisseling kan dat niet meer. Toen Havenbedrijf Amsterdam in die tijd ging uitbreiden, klommen de Ruigoorders de bomen in en weigerden hun dorp te verlaten. Na felle onderhandelingen mocht Ruigoord blijven, maar er moest wel veel veranderen. Een deel van het dorp werd afgebroken en er mocht niet meer gewoond worden. “Iedereen staat nu bij de Gemeente Amsterdam ingeschreven,” zegt Stokvis.

Wel kom je er nog altijd mensen tegen waarvan je dacht dat ze samen met hun Volkswagen-camper waren uitgestorven. Dit maakt Landjuweel uniek. Als je oren nog ruizen van de harde beats van dancefestivals, dan is Landjuweel de perfecte plek om een beetje bij te komen. De sfeer van peace, happiness en saamhorigheid heerst er nog altijd, want ook al mogen de Ruigoorders er niet meer wonen, het is nog steeds hun thuis.