FYI.

This story is over 5 years old.

Design

Dit zijn de verstopte gebouwen die je in Amsterdam nooit te zien krijgt

Onze architectuurschrijver Mark Minkjan lag een dagje ziek op bed en besloot op zoek te gaan naar verborgen gebouwen en verhalen in Google Earth.
Telefooncentrale Amsterdam-West, van de architect Albert Boeken uit 1928. Het pand, dat tot 2015 in functie was, wordt nu verbouwd tot appartementencomplex. Alle afbeeldingen door de auteur

Toen ik een tijdje ziek thuis zat, maar toch iets van m’n leven wilde maken, ben ik maar op digitaal avontuur gegaan door mijn eigen stad. Via Google Earth kun je namelijk in 3D-vogelvlucht door Amsterdam. Het is een van de weinige Nederlandse steden waar dit kan, en het is verre van perfect. De Google Earth-interpretatie van de werkelijkheid is namelijk vaak glitchy: bomen zien eruit als in computergames uit 1995 en gebouwen versmelten zo nu en dan met de straat. Toch resulteert dat wel in een soort onbedoelde en vaak fascinerende digitale kunst.

Advertentie

Het werd mijn uitdaging om gebouwen te zoeken die je niet of niet gauw ziet als je door Amsterdam fietst. Wanneer ik er één vond, wilde ik er meer over weten, dus via snelle zoektochten op internet en in archieven probeerde ik vervolgens een korte geschiedenis van de plek te schetsen. Hieronder volgt een deel van de oogst.

De Eerste Openluchtschool voor het Gezonde Kind, uit 1930. Van de architect Johannes Duiker, die ook Cineac (1934) op de Reguliersbreestraat ontwierp. Het is een van de eerste modernistische gebouwen van Nederland (beton, staal en glas; de toekomst van toen). Het beeld van Google Earth moet uit 2010 of 2011 zijn, toen de school in de steigers stond omdat het werd gerenoveerd.

Villa Betty uit 1877, in de zoom van het Vondelpark, genoemd naar Betty von Hunteln. Zij werd de Koningin van de Overtoom genoemd en woonde in de villa tot ze op honderdjarige leeftijd stierf in 1980. Het is een eclectisch gebouw met Jugendstil- en chalet-elementen. Het had Arabische, Engelse, Nederlandse, Chinese en Louis XIV-kamers. Het interieur is inmiddels gestript, maar het schijnt nog steeds een van de duurste panden van Amsterdam te zijn.

Het Pieter Janszoon Suyckerhoff-hofje uit 1667, een van de vele hofjes in de Jordaan. Deze bestaat uit negentien woningen, waar tot op vandaag nog alleen vrouwen wonen.

Het Evangelisch-Luthers Weeshuis uit 1678. In 1811 trapte Napoleon de weeskinderen eruit omdat hij het gebouw nodig had als militair ziekenhuis. Momenteel zitten er vooral kantoren.

The British School of Amsterdam, in 1930 gebouwd als de Daltonschool. Van 1941 tot 1943 was het Joodse School nummer 13, een van de scholen in Amsterdam waar de Joodse kinderen naartoe moesten omdat ze niet gemengd met andere kinderen onderwijs mochten volgen. In 1941 had het 300 scholieren en in 1942 nog 200, aangezien er dagelijks kinderen verdwenen. Verdere getallen zijn niet bekend. De British School verlaat het pand binnenkort.

Het voormalige Huis van Bewaring II uit 1890. In 1980 verkocht de staat het pand aan de gemeente omdat het de gevangenis niet langer nodig had. Het werd gedeeltelijk gekraakt en er zat tijdelijk een Baghwan-commune (beiden uitgebreid beschreven in A.F.Th. van der Heijden’s boek Advocaat van de Hanen). Niet veel later had de overheid toch weer cellen nodig en werd het gebouw teruggekocht. In 2014 sloot de gevangenis en werden er zo’n 180 asielzoekers gevestigd. Het gebouw wordt binnenkort gerenoveerd zodat de Britisch School of Amsterdam er in 2019 kan intrekken.

De Leonardo da Vincischool uit 1886. Het pand is in 2012 ‘biologisch gerenoveerd’ met voornamelijk lokale, natuurlijke en hergebruikte materialen door aayu architecten. Op de achtergrond zie je het prachtige Europarking-gebouw van architect Piet Zanstra uit 1971 (waaronder zich nu restaurant / café Waterkant bevindt).

De Parochiekerk van de Heilige Martelaren van Gorcum in het Linnaeushof, geopend in 1929. Op de grond rond de kerk is extra ruimte vrijgehouden, zodat religieuze processies konden worden gehouden – dat mocht niet in de openbare ruimte. De architect, A.J. Kropholler, heeft duidelijk gekeken naar de Beurs van Berlage. Rondom de kerk, in het hof, werden onder andere een klooster, een katholiek woningproject en een katholieke school gebouwd.

De Nicolaas Maesschool uit 1916. Of nouja, dat was nog een gebouw in Amsterdamse School-stijl. En zelfs het witte gebouw dat het origineel in de jaren negentig verving en op Google Earth is te zien, is alweer veranderd. Die werd namelijk een paar jaar geleden gerenoveerd omdat het niet kindvriendelijk en zelfs gevaarlijk was, een vreselijk binnenklimaat had en de plastic façade al gauw smerig werd. De architecten – Meyer & Van Schooten, die ook ‘De Schoen’ op de Zuidas hebben ontworpen – waren het er niet mee eens, maar de directrice van de school zei tegen Het Parool: “[het is] een architectonisch hoogstandje, alleen totaal niet geschikt voor een school.” Het verbouwde pand heeft nu een houten façade en een nieuw interieur, klimaatsysteem en schoolplein.