Toen het olieverfschilderij Haram van de Londense kunstenaar Sarah Maple tentoongesteld werd, gooiden vandalen een steen door de ruit van de galerie in een mislukte poging om in te breken. Op het schilderij uit 2008 is de kunstenaar te zien in een rood-witte Islamitische jurk terwijl ze met haar hand over een babyvarken aait. “De doodsbedreigingen volgden snel daarna,” vertelt Maple aan The Creators Project. “Toen het allemaal gebeurde richtte de media zich specifiek op het schilderij, maar volgens mij kwam het voort uit een veel algemenere woede over waar ik voor sta.” Maple is inmiddels gewend aan kritiek en schuwt de controverse niet – ze tourde een keer door de VS in een Anti Rape Cloak (hierboven). Voor haar nieuwe project Comment is Free liep ze afgelopen weekend door Londen met een groot reclamebord om naar nek. Iedereen mocht erop schrijven wat hij wilde. Het project is Maple’s reactie op de stekeligheden van online discussies. Op The Other Art Fair, een vierdaagse kunstbeurs in Londen, vroeg ze bezoekers naar hun reacties op de kunst die ze er had hangen. Vervolgens koos ze iedere dag een van de opmerkingen uit, schreef die groot op het bord en liep daar voor de rest van de dag mee rond. “Online comments en de dunne lijn tussen vrijheid van meningsuiting en belediging is een heel belangrijk thema dat ik wil uitdiepen voor mijn nieuwe show,” zegt ze. “Voor de eerste keer ooit is het mogelijk te zeggen wat je maar wilt, tegen wie je het maar wilt, hoe hatelijk die opmerking ook is.”
Advertentie
Maple kreeg eigenhandig met dit fenomeen te maken toen haar interview met The Guardian in 2015 viral ging, met meer dan 11.000 shares en 330 comments. “We zijn nu onderdeel van een cultuur waarin we worden aangemoedigd om alles te delen en overal op te reageren. Maar een bord om je nek dragen is een soort publieke vernedering. Ik wil kijken wat voor invloed dat heeft op een kunstenaar.” Net als Haram gaan veel van Maple’s kunstwerken over sociale interpretatie, overdrijvingen en het spelen met religieuze principes. Comment is Free is de laatste toevoeging aan het snelgroeiende oeuvre van de jonge kunstenaar, dat varieert van fotografie en schilderijen tot performance en mediakunst. Zij behandelt daarmee thema’s als religie, het doorbreken van het menstruatie-taboe, islamofobie, reality-tv-fetisjisme, verkrachting en, meer recentelijk, vrijheid van meningsuiting.
Maple werd in 1986 in Engeland geboren als kind van een blanke Britse vader en een Iraanse islamitische moeder. Ze werd als moslim opgevoed, ging als jong meisje naar de moskee en bestudeerde de Koran uitvoerig. Toen ze oud genoeg was om naar school te gaan, werd ze door haar ouders op een katholieke basisschool gezet in de Engelse kustplaats Eastbourne. Daar, als kind van gemengde afkomst en als religieuze minderheid, ondervond ze hoe het voelde om een buitenstaander te zijn. Toen ze in 2007 eenmaal afstudeerde aan de kunstopleiding van Kingston University was het voor haar dan ook een logische stap om die nuances in haar kunst tot uiting te brengen. “Ik raakte geïnteresseerd in hedendaagse kunst en hoe het de kracht heeft om tot culturele verschuivingen te leiden en echt iets te zeggen over de wereld. Dat is wat me motiveerde om kunstenaar te worden. Het gaf me een stem om iets te zeggen over zaken die me aan het hart gaan.” Een jaar na haar afstuderen, in 2008, maakte de toen 22-jarige Maple haar eerste internationaal bekende kunstwerk: een olie- en acrylverfschilderij met daarop de zin “Islam is the new Black.” Tot dan toe had de kunstenaar “nooit echt gepraat over hoe ze naar religie en afkomst keek, maar het voelde als het juiste tijdstip om daarmee te beginnen.” Op het schilderij is naast de slogan een vrouw in zwarte boerka te zien. Staar lang genoeg naar haar gezicht en je ziet nog net haar ogen, neus en mond onder de dikke zwarte verflaag.
Advertentie
In 2010 volgde Menstruate With Pride, een olieverfschilderij in drieluik, een medium dat veelal geassocieerd wordt met Bosch, Bacon en het Byzantijnse Rijk. Het kunstwerk laat een menigte zien: een man met een aap, een meisje in een nikab, een moeder met haar dochtertje. Ze lijken bevroren, gevangen in verschillende poses en expressies van walging en afkeer richting de vrouw in het midden. Daar staat Maple: haar donkere haar opgestoken in een knot, een maagdelijke witte jurk aan. Haar ene hand rust in haar taille, de andere balt een opgeheven vuist, met de vingers naar de toeschouwer toe. Net boven haar bekken glimt een grote felrode vlek, met bloed dat in ongelijke stralen over de witte stof omlaag druipt. De vorm van de vlek is opvallend driehoekig, alsof het een afdruk is van wat er onder zit. En toch is dat niet waar je in eerste instantie op let. Je ogen worden getrokken naar de voyeuristische toeschouwers om haar heen. “Je aandacht gaat uit naar iedereen die er zo walgend en geschrokken naar staat te kijken, waardoor je hopelijk in ziet hoe belachelijk het is dat we nog steeds zo panisch doen over menstruatie en de natuurlijke werking van het vrouwelijk lichaam.” Het gebruik van menstruatiebloed – letterlijk, in het geval van ‘freebleeder’ Kiran Gandhi, en symbolisch, zoals bij Petra Collins en haar t-shirt met een bloedende vagina – is inmiddels zo wijdverbreid binnen feministische kunst dat het voorspelbaar is geworden, zo niet een cliché. Maple is de eerste die dat toe zal geven. “Het is eigenlijk wel grappig, toen ik het werk maakte was ik heel bewust alle clichés aan het ontwijken, want die zijn er genoeg. Maar ik besloot het toch te doen omdat bloed een heel krachtig symbool is. Dat is waarom mensen zich ertoe aangetrokken voelen, denk ik. Bovendien is menstruatie nog steeds gewoon een taboe.”
Advertentie
Naast religie en feminisme maakt Maple ook luchtiger werk. Vorig jaar voegde de korte film Keeping Up With The Kapulets zich bij haar eerdere Kimberly Faces; twee van de meest gedenkwaardige voorbeelden van satire op de Kardashians binnen de hedendaagse kunst. De eerste zet het beroemde realityprogramma neer als een live shakespeareaans theaterstuk, de tweede bestaat uit een selectie screenshots uit de show waarin Kim in verschillende staten van bezieling lijkt te verkeren: in één frame is ze een bijna heilig figuur, in het ander lijkt ze halverwege een duivelsuitdrijving. Het zijn niet zozeer de zorgvuldig aangeklede en opgemaakte realitysterren zelf die Maple interesseren, maar eerder het feit dat onze samenleving zo gefascineerd is door de realityfamilie. “Kim Kardashian is onderdeel van ons leven, of we het nou willen of niet. Ik heb ook een video gemaakt van hoe mensen op het werk reageren. Dat is heel veelzeggend: als de film begint zegt bijna iedereen dat ze nooit naar de show kijken en dat de Kardashians totaal niet interessant vinden, om vervolgens de rest van de film over ze te praten en alle achterklap door te nemen.” Dat is het grote plaatje waar Maple nieuwsgierig naar is: “Hoe dingen onbewust onze hersenen binnen komen en er verschuivingen in onze houding tegenover iets als genderrollen, seksisme, etc. kunnen ontstaan, zonder dat we het ook maar door hebben. Het zit zo ingebakken in onze cultuur dat we zulke dingen niet eens meer opmerken.”
Advertentie
Afgelopen najaar werden de meeste werken van Maple gebundeld in het eerste overzichtsboek van de kunstenaar met de titel You Could Have Done This. Het geeft een bloemlezing uit haar oeuvre, waaronder I love Orgasms, Bananarama en Melons. “Al die kunstwerken zijn vrij eenduidig en recht voor je raap. Dus ze spreken een grote groep mensen aan – althans, dat hoop ik maar. Ik maakte een keer een schilderij (I Love Orgasms) en benaderde het als een persoonlijke advertentie: ik droeg een boerka en een badge waarop ‘I Love Orgasms’ staat. Toen ik het maakte had ik het gevoel dat veel moslimvrouwen niet als seksueel gezien mogen worden. Daar rust ook een enorm taboe op – hoewel dat misschien wel voor elke religie geldt. Dan zijn er ook nog de wat meer ondeugende werken, zoals een schilderij waarop ik een banaan eet (Banarama) en een waarop ik in een hidjab twee meloenen omhooghoud terwijl ik een sigaret rook (Melons); dat soort dingen. Het zijn niet de meest subtiele beelden.”
Kort na het verschijnen van You Could Have Done This won Maple een Sky Academy Arts-award ter waarde van veertigduizend euro. Voor de toekomst wil ze zich blijven toeleggen op “het onderzoeken van moderne vrijheid van meningsuiting en incidenten waarin kunstenaars gecensureerd worden. Ik wil vooral kijken welke kant de dialoog rondom meningsuiting nu op gaat, want het voelt soms een beetje alsof we in cirkels bewegen. Het is van de zotte en hartverscheurend om te horen over vrouwen die voor zichzelf of een sociale kwestie opstaan en vervolgens op het internet de meeste verschrikkelijke dingen naar hun hoofd geslingerd krijgen – waar het dan ook nog eens voor altijd blijft staan.” Op een manier is Comment is Free een beginnetje voor dat grotere project. Het is een verkenning van de donkere kanten van de vrijheid van meningsuiting, en een exposé van hoe die ook op kunstenaars invloed hebben. “Ten tijde van mijn tentoonstelling [in 2008] was ik best zelfverzekerd, en had ik zoiets van ‘niemand krijgt mij eronder’,” zegt ze. “Maar zulke dingen raken je toch. Dat is wat ik wil onderzoeken: hoe het mij heeft veranderd. Hoe me het zwijgen is opgelegd zonder dat ik het door had. Ik denk dat dit bij veel online activisten en kunstenaar gebeurt – dat ze uiteindelijk een soort zelfcensuur gaan toepassen. Dat wil ik in mijn werk belichten.”
Ga voor meer werk van Sarah Maple naar haar website.
Door je in te schrijven voor de VICE nieuwsbrief ga je ermee akkoord dat je elektronische communicatie van VICE ontvangt die soms advertenties of gesponsorde content kan bevatten.
Maple kreeg eigenhandig met dit fenomeen te maken toen haar interview met The Guardian in 2015 viral ging, met meer dan 11.000 shares en 330 comments. “We zijn nu onderdeel van een cultuur waarin we worden aangemoedigd om alles te delen en overal op te reageren. Maar een bord om je nek dragen is een soort publieke vernedering. Ik wil kijken wat voor invloed dat heeft op een kunstenaar.” Net als Haram gaan veel van Maple’s kunstwerken over sociale interpretatie, overdrijvingen en het spelen met religieuze principes. Comment is Free is de laatste toevoeging aan het snelgroeiende oeuvre van de jonge kunstenaar, dat varieert van fotografie en schilderijen tot performance en mediakunst. Zij behandelt daarmee thema’s als religie, het doorbreken van het menstruatie-taboe, islamofobie, reality-tv-fetisjisme, verkrachting en, meer recentelijk, vrijheid van meningsuiting.
Maple werd in 1986 in Engeland geboren als kind van een blanke Britse vader en een Iraanse islamitische moeder. Ze werd als moslim opgevoed, ging als jong meisje naar de moskee en bestudeerde de Koran uitvoerig. Toen ze oud genoeg was om naar school te gaan, werd ze door haar ouders op een katholieke basisschool gezet in de Engelse kustplaats Eastbourne. Daar, als kind van gemengde afkomst en als religieuze minderheid, ondervond ze hoe het voelde om een buitenstaander te zijn. Toen ze in 2007 eenmaal afstudeerde aan de kunstopleiding van Kingston University was het voor haar dan ook een logische stap om die nuances in haar kunst tot uiting te brengen. “Ik raakte geïnteresseerd in hedendaagse kunst en hoe het de kracht heeft om tot culturele verschuivingen te leiden en echt iets te zeggen over de wereld. Dat is wat me motiveerde om kunstenaar te worden. Het gaf me een stem om iets te zeggen over zaken die me aan het hart gaan.” Een jaar na haar afstuderen, in 2008, maakte de toen 22-jarige Maple haar eerste internationaal bekende kunstwerk: een olie- en acrylverfschilderij met daarop de zin “Islam is the new Black.” Tot dan toe had de kunstenaar “nooit echt gepraat over hoe ze naar religie en afkomst keek, maar het voelde als het juiste tijdstip om daarmee te beginnen.” Op het schilderij is naast de slogan een vrouw in zwarte boerka te zien. Staar lang genoeg naar haar gezicht en je ziet nog net haar ogen, neus en mond onder de dikke zwarte verflaag.
In 2010 volgde Menstruate With Pride, een olieverfschilderij in drieluik, een medium dat veelal geassocieerd wordt met Bosch, Bacon en het Byzantijnse Rijk. Het kunstwerk laat een menigte zien: een man met een aap, een meisje in een nikab, een moeder met haar dochtertje. Ze lijken bevroren, gevangen in verschillende poses en expressies van walging en afkeer richting de vrouw in het midden. Daar staat Maple: haar donkere haar opgestoken in een knot, een maagdelijke witte jurk aan. Haar ene hand rust in haar taille, de andere balt een opgeheven vuist, met de vingers naar de toeschouwer toe. Net boven haar bekken glimt een grote felrode vlek, met bloed dat in ongelijke stralen over de witte stof omlaag druipt. De vorm van de vlek is opvallend driehoekig, alsof het een afdruk is van wat er onder zit. En toch is dat niet waar je in eerste instantie op let. Je ogen worden getrokken naar de voyeuristische toeschouwers om haar heen. “Je aandacht gaat uit naar iedereen die er zo walgend en geschrokken naar staat te kijken, waardoor je hopelijk in ziet hoe belachelijk het is dat we nog steeds zo panisch doen over menstruatie en de natuurlijke werking van het vrouwelijk lichaam.” Het gebruik van menstruatiebloed – letterlijk, in het geval van ‘freebleeder’ Kiran Gandhi, en symbolisch, zoals bij Petra Collins en haar t-shirt met een bloedende vagina – is inmiddels zo wijdverbreid binnen feministische kunst dat het voorspelbaar is geworden, zo niet een cliché. Maple is de eerste die dat toe zal geven. “Het is eigenlijk wel grappig, toen ik het werk maakte was ik heel bewust alle clichés aan het ontwijken, want die zijn er genoeg. Maar ik besloot het toch te doen omdat bloed een heel krachtig symbool is. Dat is waarom mensen zich ertoe aangetrokken voelen, denk ik. Bovendien is menstruatie nog steeds gewoon een taboe.”
Naast religie en feminisme maakt Maple ook luchtiger werk. Vorig jaar voegde de korte film Keeping Up With The Kapulets zich bij haar eerdere Kimberly Faces; twee van de meest gedenkwaardige voorbeelden van satire op de Kardashians binnen de hedendaagse kunst. De eerste zet het beroemde realityprogramma neer als een live shakespeareaans theaterstuk, de tweede bestaat uit een selectie screenshots uit de show waarin Kim in verschillende staten van bezieling lijkt te verkeren: in één frame is ze een bijna heilig figuur, in het ander lijkt ze halverwege een duivelsuitdrijving. Het zijn niet zozeer de zorgvuldig aangeklede en opgemaakte realitysterren zelf die Maple interesseren, maar eerder het feit dat onze samenleving zo gefascineerd is door de realityfamilie. “Kim Kardashian is onderdeel van ons leven, of we het nou willen of niet. Ik heb ook een video gemaakt van hoe mensen op het werk reageren. Dat is heel veelzeggend: als de film begint zegt bijna iedereen dat ze nooit naar de show kijken en dat de Kardashians totaal niet interessant vinden, om vervolgens de rest van de film over ze te praten en alle achterklap door te nemen.” Dat is het grote plaatje waar Maple nieuwsgierig naar is: “Hoe dingen onbewust onze hersenen binnen komen en er verschuivingen in onze houding tegenover iets als genderrollen, seksisme, etc. kunnen ontstaan, zonder dat we het ook maar door hebben. Het zit zo ingebakken in onze cultuur dat we zulke dingen niet eens meer opmerken.”
Kort na het verschijnen van You Could Have Done This won Maple een Sky Academy Arts-award ter waarde van veertigduizend euro. Voor de toekomst wil ze zich blijven toeleggen op “het onderzoeken van moderne vrijheid van meningsuiting en incidenten waarin kunstenaars gecensureerd worden. Ik wil vooral kijken welke kant de dialoog rondom meningsuiting nu op gaat, want het voelt soms een beetje alsof we in cirkels bewegen. Het is van de zotte en hartverscheurend om te horen over vrouwen die voor zichzelf of een sociale kwestie opstaan en vervolgens op het internet de meeste verschrikkelijke dingen naar hun hoofd geslingerd krijgen – waar het dan ook nog eens voor altijd blijft staan.” Op een manier is Comment is Free een beginnetje voor dat grotere project. Het is een verkenning van de donkere kanten van de vrijheid van meningsuiting, en een exposé van hoe die ook op kunstenaars invloed hebben. “Ten tijde van mijn tentoonstelling [in 2008] was ik best zelfverzekerd, en had ik zoiets van ‘niemand krijgt mij eronder’,” zegt ze. “Maar zulke dingen raken je toch. Dat is wat ik wil onderzoeken: hoe het mij heeft veranderd. Hoe me het zwijgen is opgelegd zonder dat ik het door had. Ik denk dat dit bij veel online activisten en kunstenaar gebeurt – dat ze uiteindelijk een soort zelfcensuur gaan toepassen. Dat wil ik in mijn werk belichten.”
Ga voor meer werk van Sarah Maple naar haar website.
