FYI.

This story is over 5 years old.

Design

Maak kennis met Thomas Heatherwick, één van de belangrijkste Britse ontwerpers van dit moment

Thomas Heatherwicks ontwerpen zijn ruw, grof... maar levensecht.
Heatherwick Studio. UK Pavilion, Shanghai World Expo. 2007-10. Foto: Iwan Baan. Afbeeldingen met dank aan The Hammer Museum, tenzij anders vermeld

Bij de ingang van de nieuwe tentoonstelling Provocations: The Architecture and Design of Heatherwick Studio’s, die momenteel te zien is in het Los Angeles Hammer Museum, staan een aantal ronde, symmetrische stoelen. Het is een typisch obscuur design van de Britse architect en designer Thomas Heatherwick. Op het eerste gezicht lijken de ronde objecten op sculpturen, maar wanneer één van de voorbijgangers besluit erop te gaan zitten veranderen de ronde dingen opeens in wankele stoeltjes die de inzittenden op een speelse (en veilige) manier laat ronddraaien.

Advertentie

De stoelen vormen slechts het topje van de ijsberg wat Heatherwicks creativiteit betreft. Samen met zijn 160-koppige designteam in Londen is hij door de jaren in staat gebleken om bij welke briefing dan ook tot de meest inventieve en levendige oplossingen te komen. Sinds de oprichting in 1994 ontwikkelde Heatherwick Studio wolkenkrabbers, brouwerijen, moskeeën, en zelfs simpele portemonnees en kerstkaarten – ontwerpen die nu allemaal te zien zijn in Provocations. Bezoekers kunnen er terugblikken op de iconische succesverhalen van de studio, maar krijgen ook een inkijkje in de schetsen en modellen die de tekentafel nooit hebben verlaten.

De inscripties bij ieder project doen een beetje denken aan de levensvragen die we kennen van TED Talks. Kan een ophaalbrug openen zonder open te klappen? Kun je een woestijn veranderen in een park? Kunnen gebouwen onze manier van denken beïnvloeden? Heatherwick heeft op die vragen een antwoord klaar. Op dezelfde nacht dat The Creators Project een bezoekje bracht aan de expositie, was de geboren en getogen Londenaar zelf ook aanwezig en vertelde in het Hammer Theater over zijn filosofie en aanpak.

Heatherwick Studio’s gewoven stoelen. 2007-11. Foto: Susan Smart

“In Groot Brittannië heerste er in de jaren zeventig en tachtig een cynische sfeer wat betreft creativiteit. Het was een tijd waarin al onze briljante ingevingen tegengehouden werden,” legt Heatherwick uit. “Gelukkig was ik destijds juist omgeven door mensen die dingen creëerden. Als iemand een idee had, of het nou keramiek of staal was, dan maakte hij of zij het ook daadwerkelijk. We achterhaalden wat er nog aan het ontwerp mankeerde, verbeterden het en leerden van de gemaakte fouten. Een idee leidde altijd tot een resultaat.”

Advertentie

Heatherwick studeerde design aan de Manchester Polytechnic en The Royal College of Art en maakte zijn debuut met de Rolling Bridge, die te zien is bij de Grand Union van Londens Paddington Basin. Een pronkstuk in het publieke domein en misschien wel een van de enige werken die geïnspireerd is door sportblessures en de film Jurassic Park. Gegrepen door de griep, maalde Heatherwick 's nachts over een brug die niet simpelweg openklapt "als het sleutelbeen van een wielrenner," maar één die op subtiele wijze oprolt via hydraulic articulation, een techniek die ook gebruikt werd bij Stan Winstons dinosaurussen in Jurassic Park.

Heatherwick Studio Rolling Bridge, London 2002–2004. Photo: Steve Speller

Hoewel Heatherwick vaak genoeg het vakmanschap van Groot Brittannië vertegenwoordigt en belichaamt, heeft hij een nogal uitgesproken lak aan nationalisme. Toch komt die laksheid de duurzaamheid van enkele projecten juist ten goede, bijvoorbeeld bij het verbluffend mooie Seed Cathedral (zie hierboven), afgeleverd aan Shanghai ‘s World Expo in 2010. De karakteristieke Union Jack is zichtbaar, maar verscholen achter 66.000 staven van glasvezel met welgeteld 250.000 zaadjes die aan de uiteinden zijn gemonteerd, geleverd door de Kew Royal Botanic Gardens.

“Twijfel was bij dat project geen optie’’ nuanceert Heatherwick. “We stelden nooit vragen als: “wat zou Marks en Spencer ervan vinden? Wat zou de koningin wel niet van ons denken? We moesten ons focussen op één aspect, in plaats van alles willen oppakken. Dat laatste heeft het risico dat je werk in de vergetelheid raakt. In plaats van saaie en loze vormen toe te voegen, creëerden we iets met een uitzonderlijke textuur in een strakke omgeving.” De Britse overheid was overtuigd van Heatherwicks plannen en de UK Pavilion behaalde uiteindelijk, van alle 200 paviljoenen op de Expo, de eerste plek.

Advertentie

Een kijkje bij de Provocations tentoonstelling. Foto door Charlie Schmidlin

Die rechttoe-rechtaan-visie werd ook doorgevoerd in de ambitieuze plannen voor de Olympische fakkels die Heatherwick voor de openingsceremonie in Londen ontwierp.

“We beseften ons dat twee miljard mensen de Olympische fakkels zouden zien, maar tegelijkertijd realiseerden we ons ook dat diezelfde twee miljard mensen het net zo makkelijk weer zouden kunnen vergeten,’’ vertelt Heatherwick. “Niemand onthoudt het design van Olympische fakkels. Wat mensen nog wel als de dag van gisteren weten is dat Muhammad Ali in Atlanta het Olympisch vuur ontstak, of die Paralympische boogschieter die in Barcelona met een pijl de fakkel in vuur en vlam zette. Onze missie was het ontwerpen van een onvergetelijk moment.”

Heatherwick geeft toe dat het bestuur van de Olympische Spelen eerst sceptisch was over zijn idee, maar het uiteindelijke resultaat staat nog steeds in onze gedachten gegrift. Het beeld van hoe 204 fakkels, één voor elk deelnemend team, in een vloeiende beweging bijeengevoegd werden tot één verenigde vlam.

Heatherwick Studio Studio Olympische Fakkel, Londen 2012. Foto: Edmund Sumner

“Als designer gaat het erom dat je de eisen van de klant weet te ontcijferen. Wat ze daadwerkelijk zeggen omvat vaak niet wat ze eigenlijk bedoelen. In het geval van de Olympische fakkels zeiden ze bij voorhand al: geen bewegende onderdelen. Ik kwam erachter dat ze terug refereerde naar een soortgelijke constructie in Sydney die twee minuten vastliep. Ze wilden mijn woord dat er niks mis zou gaan.”

Advertentie

Het algehele succes van de Olympische Spelen in Londen en in het bijzonder dat van Heatherwicks fakkelconstructie was een wake-up call voor de Britten en gaf ze, in Heatherwicks eigen woorden: “een verassende dosis optimisme.” Heatherwick claimt dat de vernieuwde positiviteit er onder andere toe heeft geleid dat twee van zijn andere projecten opeens wél met open armen werden ontvangen: een nieuw ontwerp voor de iconische Londense dubbeldekker bus – waarvan er zeshonderd stuks in 2016 in gebruik worden genomen – en de Garden Bridge over de Thames, die Noord en Zuid Londen met elkaar verbindt.

Een kijkje bij de Provocations tentoonstelling. Foto:  Charlie Schmidlin

Heatherwick, die niet bepaald fan was van het oude design van de bus, gooide het roer om door 40% minder brandstofgebruik en een gestroomlijnd ontwerp als doel te stellen. "Geen opeengestapelde asymmetrische gezwellen meer," zoals Heatherwick het zelf noemt, maar ronde vormen, veel glasvezel als materiaal en een warmere binnenverlichting. Oh, en een nogal apart verzoek van zijn opdrachtgever:

“We werkten vooral aan het interieur van de bus," vertelt Heatherwick. "In de briefing stond ergens dat het onmogelijk moest zijn om de chauffeur met een samoeraizwaard neer te steken. Als je zoiets eenmaal leest, blijft dat in je hoofd rondzwerven. We hebben er toen veel tijd en moeite in moeten steken om het geheel er niet uit te laten zien alsof het doel was om de chauffeur niet met een samoeraizwaard neergestoken te worden."

Advertentie

Heatherwick Studio. Nieuwe Bus voor Londen. 2010–12. Foto: Iwan Baan

Een ietwat controversiëler project is de Londen Garden Bridge, achttien jaar geleden bedacht door actrice Joanna Lumley en later opgepakt door Heatherwick. Het lijkt eerder op een volwaardige tuin dan een brug, met meer dan 679 plantensoorten en duizend kubieke meter grond, ondersteund door twee pilaren. Hoewel de London Garden Bridge, zoals elke andere brug, een simpele verbinding tussen twee gebieden is, ziet het duo het meer als een locatie an sich.

“Ik denk dat men vaak vergeet hoe immens groot de Thames eigenlijk is. Kijk naar Parijs: de Seine is ongeveer 90 meter breed, de Thames het dubbele,” zegt Heatherwick. “Geen wonder dus dat men de Thames al eeuwenlang als een obstakel ziet. Er zijn Londenaren die eerder in Los Angeles of New York komen dan aan de andere kant van hun stad.” Als Heatherwick eind 2015 verzekerd is van financiering, kan de bouw van de Garden Bridge al in 2016 beginnen. Zo niet, dan zal de planning 10 jaar opschuiven, vanwege eerdere plannen voor de Thames Tideway Tunnel.

Heatherwick Studio Garden Bridge, Londen 2012– Rendering: Arup

Welke kant het dubbeltje ook valt, Heatherwick heeft het komende decennium nog genoeg te doen. Zoals een coproductie met de Deense architect Bjarke Ingels om de nu nog geheimzinnige Google Mountain Campus in California te ontwikkelen. Volgens Heatherwick is er slechts één belangrijke eis waar het duo aan moet voldoen: hoe ze een van de meest technologisch geavanceerde bedrijven kunnen integreren met de omringende natuur en sociale omgeving.

En of dat nog niet genoeg is, buigt Heatherwick zich op het moment ook nog over de vraag hoe hij precies van een graansilo in Kaapstad een museum voor moderne kunst kan maken. En zit hij in de laatste constructiefase van een prachtige Learning Hub voor Nanyang Technological University in Singapore. Bij beide projecten ondervond Heatherwick problemen door een beperkt budget en het vinden van het juiste materiaal, maar zoals te zien is in de Provocations-tentoonstelling, zal Heatherwick ook daar vast wel weer een geniale oplossing voor bedenken. Die combinatie van een zowel pragmatische als compromisloze filosofie is namelijk altijd terug te zien in zijn werk: “Heatherwick design is ruw, grof… maar levensecht.”

Heatherwick Studio. Learning Hub, Nanyang Technological University, Singapore. 2011–14. Rendering: Heatherwick Studio

Heatherwick Studio. Al Fayah Park, Abu Dhabi 2010 – Rendering: Heatherwick Studio

Provocations: De architectuur en design van Heatherwick Studio’s wordt tentoongesteld in het Los Angeles Hammer Museum tot 24 mei, en verhuist daarna naar New York Cooper-Hewitt van 24 juni tot 1 november 2015.