Verkrotting en verval in hartje Amsterdam

Je kent het wel, dat ene vervallen krotje bij jou in de buurt. Wat speelt er zich achter die ingevallen en afgeplakte raamkozijnen af? Staat het leeg? Zitten er krakers? Of is het gewoon even wachten voordat ook dit stukje stad straks voor de hoofdprijs wordt verhuurd of verkocht?

De 22-jarige fotograaf Renzo Gerritsen besloot er een fotoproject van te maken. Hij speurt de stad af naar vervallen pareltjes, en probeert er vervolgens binnen te komen. Zijn foto’s zijn niet alleen een weergave van wat we kennen als ‘ruin porn’; ze vertellen ook het verhaal van deze plekken. Want gaat het hier wel echt om verwaarloosde leegstand? Of zijn het simpelweg bouwkundige geraamtes die in een transitiefase zitten, wat opknapwerk nodig hebben en erna als historische penthouses de huizenmarkt op gaan?

“Het is niet moeilijk om deze gebouwen te vinden. Centrum Amsterdam bulkt ervan,” zegt Gerritsen als ik met hem een wandeling door de stad maak. “Veel leegstaande gebouwen zijn ook algemeen bekend, zoals bijvoorbeeld de Tabakspanden in de Spuistraat. Ongeveer elke Amsterdammer kent het verhaal achter deze gebouwen en hun lange kraakgeschiedenis.”

Veel verwaarloosde gebouwen zijn een stuk minder bekend, maar dat maakt ze niet minder interessant. Eentje vind je in de Korsjespoortsteeg, een klein gebouwtje dat een beetje verborgen ligt tussen de andere. Waarom het leeg staat? “Het was vroeger een bordeel en in dit deel van de stad werd dat verboden.” Het lijkt nogal raar, want aan de overkant van de straat zie je de rode lampen immers nog branden. Vorig jaar werd het pand door Stadsherstel gekocht en sinds een maand of twee zijn ze het aan het opknappen, om het daarna opnieuw beschikbaar te stellen, vaak aan kleine ondernemers op de begane grond en huurders voor de verdiepingen erboven. Het zijn de Nieuwe Wallen van Lodewijk Asscher die langzaam gestalte krijgen.

Een ander voorbeeld is een pand op de Lange Niezel, waar ze duidelijk stevig aan het werk zijn. De vorige eigenaar vroeg aan NV Zeedijk, een soortgelijke organisatie als Stadsherstel, of ze het pand wilden opkopen zodat het niet in handen zou vallen van ‘foute huurders’. De vorige huurder had een Spaans restaurant en dat was nogal louche, zo ging het verhaal. Het oude pand is typerend voor de Wallen. “Ze zijn architectonisch zo divers, het is prachtig om te fotograferen,” zegt Gerritsen. Het huis heeft een entresol en het is duidelijk dat het achterste deel er iets later aan toegevoegd werd. De rechtermuur van het huis is gedeeltelijk zwartgeblakerd, een restant van de vroegere oven.

Hoe kan het dat zulke historische en ongetwijfeld gewilde gebouwen dan toch zo verwaarloosd worden? “De redenen zijn divers. Denk bijvoorbeeld aan een alleenstaand oud vrouwtje die het niet meer kan betalen of mensen die de moeite niet doen hun huis te verzorgen. Sommige panden zijn ook heel monumentaal. In dat geval mag er niet zomaar verbouwd worden en komen er strenge regels bij kijken én dus ook meer geld. Dat kan een drempel zijn om het huis in orde te houden.”

Bij de meer verkrotte panden gaat het meestal om huizen die een bestemming hadden maar die nu niet meer (kunnen) vervullen. Sommige waren bordeel, andere een restaurant of coffeeshop. Normaal gezien is het aan de gemeente om ervoor te zorgen dat er snel een nieuwe invulling komt voor het gebouw. In de tussentijd kan het anti-kraak bewoond worden – of ze worden daadwerkelijk gekraakt, zoals bij de genoemde Tabakspanden.

De jonge fotograaf kan wel sympathie opbrengen voor die krakers. “Het lijkt me wel fantastisch om in zo'n oud pand te kunnen wonen, al is het maar voor een dag of twee. Dan zou ik ook geen lik verf op de muren smeren of de vloer glad schuren. Je moet genieten van dat verval.”

Het mag dan romantisch klinken, zo’n oude stulp, maar sommige oude verhalen zijn dat allerminst. Neem de pandjes op Spuistraat nummer 5 en 7. Hier huisde vroeger een bordeel voor homo’s, de Blue Boy Club, en tegelijkertijd was er ook een seksbioscoop, genaamd Cupido. “Er gaan heel wat verhalen de ronde over dit pand,” vertelt Gerritsen. Zo was het bordeel lange tijd de uitvalsbasis van een groep pedofielen die daar betaalde seks met kinderen hadden. Dat waren veelal jonge jongens uit Groot-Brittannië en later het Oostblok, zoals te lezen is in een (bijzonder grimmige) reconstructie van The Guardian. De Spuistraat is niet langer het groezelige decor voor dit soort misstanden. Vandaag de dag huist er in het beruchte pand een hip restaurantje, dat alleen qua naam nog aan het verleden doet denken. Niet alle gentrificatie is een verlies van karakter en niet al het verval in een stad is romantisch.

Ga naar de website van Renzo Gerritsen voor meer van zijn werk.