FYI.

This story is over 5 years old.

Internet

We vroegen een kunstenaar hoe het voelt als je werk gereduceerd wordt tot clickbait

Een kunstwerk van zes jaar oud ging deze week viral en er bleef niks van de oorspronkelijke betekenis over.
Tag Clouds (2010) van Mathieu Tremblin. Alle afbeeldingen met dank aan de kunstenaar

Het is geen geheim dat veel kunstenaars ervan dromen om hun werk viral te zien gaan. Het blijft lastig om het te maken als kunstenaar en in een wereld die steeds meer draait om likes en clicks kunnen social media nu eenmaal het verschil maken. Maar een viral kan zich ook compleet tegen je keren en dat heeft de Franse kunstenaar Mathieu Tremblin moeten ondervinden. Zijn straatkunstwerk Tag Clouds ging de afgelopen weken het hele internet over en werd de hemel in geprezen omdat het ‘onleesbare en lelijke’ graffiti-tags op een vernuftige manier veranderde in heldere tekst.

Advertentie

Het enige probleem is dat het werk van Tremblin totaal verkeerd geïnterpreteerd werd. Tag Clouds gaat namelijk helemaal niet om het leesbaar maken van graffiti, maar het borduurt verder op de ‘tag cloud’, zo’n verzameling keywords die je alleen nog op sterk verouderde websites ziet. Het werk van Tremblin is immers ook al zes jaar oud.

Tremblin verloor in de afgelopen weken al snel het overzicht van hoe vaak zijn kunstwerk online werd bekeken en gedeeld. We spraken hem over hoe het voelt als je kunstwerk door het internet wordt gestript van zijn oorspronkelijke betekenis en gereduceerd wordt tot clickbait.

De bewuste muur in 2010, voor Tremblin er overheen schilderde

The Creators Project: Tag Clouds ging afgelopen maand viral, terwijl het werk eigenlijk al zes jaar oud is. Waarom denk je dat het nog steeds relevant is?

Mathieu Tremblin: Integendeel, ik besef me nu juist dat Tag Clouds helemaal niet zo relevant is als in 2010, toen ik ermee begon. Het oorspronkelijke idee ontstond begin 2000 toen veel meer mensen toegang kregen tot het internet. Hierdoor konden graffitikunstenaars die niet in grote Europese steden woonden hun werk delen op hun eigen websites en CMSblogs die gebruik maakten van tag clouds. Nu zijn sociale netwerken en likes en shares de manier om kunstwerken te ontdekken en te consumeren.

Tag clouds worden inderdaad niet echt meer gebruikt op websites.

In 2000 ontdekte je kunst in levenden lijve en kon je het daarna digitaal verspreiden. Nu ervaren we graffiti online voordat we het in het echt zien. Tag Clouds ging oorspronkelijk over de balans tussen IRL en URL. In 2010 waren tag clouds nog steeds de manier om je een weg te banen door content, websites en blogs.

Advertentie

Nu bevinden we ons in het post-Snowdentijdperk dat geregeerd wordt door grote bedrijven als Google, Amazon, Apple en Facebook, die ons met behulp van algoritmes content voorschotelen. In 1996 was het internet een open en vrije ruimte, maar nu worden internetgebruikers niet meer gezien als verantwoordelijke burgers maar als potentiële consumenten.

Tag Clouds (2010) in 2011

Hoe gebeurde de viral?

Tag Clouds ging voor het eerst viral op blogs als Rebel Art en All City. Dat soort sites volgen nauwkeurig het werk van kunstenaars en ze bleven dus ook erg dicht bij de betekenis van het oorspronkelijke kunstwerk. Ze waren zich ervan bewust dat het ervaren van een werk op internet totaal anders is dan een ervaring in de echte wereld.

En toen werd het clickbait.

Ja. De tweede viralgolf kwam van Reddit. Gebruiker 321Cheers kopieerde de foto’s zonder toestemming en zonder titel of auteursvermelding uit een recent online artikel van het Süddeutschezeitung Magazin– dat was op 23 juli. Ik was in eerste instantie wel blij met die anonimiteit, omdat het mijn werk terugbracht naar zijn oorspronkelijke staat – een muurschildering die door voorbijgangers wordt bekeken is ook anoniem en niet altijd herkenbaar als kunst. De post werd honderdduizend keer bekeken en er werd binnen een paar uur tijd vijfhonderd keer op gereageerd. Veel clickbaitblogs reblogden het zonder vooraf journalistiek onderzoek te doen.

En juist die clickbaitblogs veranderden de betekenis van Tag Clouds.

Advertentie

Vooral een van de eerste rebloggers, die zijn artikel de titel “Iemand spoot lelijke graffiti over en maakte het leesbaar” gaf. Hierdoor veranderde mijn simpele idee van ‘het veranderen van klassieke tags in tag clouds’ in een campagne tegen graffiti.

Ik denk dat dit de reden is dat het nu over het hele internet zwerft – niet om de kwaliteit van het werk maar eerder omdat commerciële en bekrompen blogs zoals Design You Trust het geplaatst hebben. Hierdoor lijk ik nu een soort afgezant van een beweging die oplossingen zoekt voor graffiti, terwijl het mijn bedoeling was om compleet het tegenovergestelde te doen – ik ben voor straatkunst en heb vroeger zelf ook graffiti gemaakt.

Tag Clouds (2010) in 2012

Straatkunst is nu heel populair, vooral online. Is het zijn tegendraadsheid verloren?

Een vorm van straatkunst die je ‘global street art’ of ‘neo-muralisme’ zou kunnen noemen wordt tegenwoordig heel veel door reclamebureaus gebruikt. Het werd een geaccepteerde vorm van geglobaliseerde cultuur die tegen de belangen van lokale gemeenschappen en kunstenaars inging. Brad Downey demonstreerde deze ironische situatie in 2015 met een van zijn interventies in Rome: Fiscal Shifts and Problem Solving as Mural. Hij had geld gekregen voor het maken van een muurschildering op een flatgebouw – om de wijk te verbeteren – maar uiteindelijk besloot hij om dat geld te gebruiken voor het achterstallige onderhoud van datzelfde flatgebouw.

Toch heb je zelf ook het genre straatkunst gebruikt – zoals bijvoorbeeld met je meest recente werk Liberté Égalite Soldes.

De titel van dat werk is een reclameslogan van Cuisinella, een Franse winkel voor keukens – dit was rond dezelfde tijd als de aanslagen op Charlie Hebdo. De leus is geïnspireerd op het Franse nationale motto en op graffiti uit 1968 die door heel Frankrijk te vinden was en die later dus ook door reclamebureaus werd overgenomen. Ik vond dat afschuwelijk, vooral gezien de wetten omtrent de massasurveillance en de nationale “noodtoestand” waardoor de politie en de inlichtingendiensten nu in staat zijn om buiten hun bevoegdheden te handelen. Het was logisch om de slogan te gaan schilderen en zijn kritische betekenis terug te geven: de Franse overheid doet historische waardes, sociale vooruitgang en individuele vrijheid in de uitverkoop.

Je bestempelt jezelf niet als straatkunstenaar, waarom niet?

Ik beschouw mezelf als kunstenaar, soms doe ik interventies in de stad, soms maak ik kunst in daarvoor bestemde ruimtes of online, zoals op mijn Twitteraccount @twittOEuvres dat in feite zelf een tekstueel kunstwerk is. Mijn werk gaat altijd een relatie aan met de ruimte. Deze manier van werken staat in verband met de avant-garde, een beweging die altijd al boven de definitie van kunst en boven kunst an sich uit wilde stijgen. Ik richt me dus niet alleen op graffiti, al moet ik wel zeggen dat ik ervan hou om met de regels te spelen die op dat gebied gelden. Vooral in deze periode waarin straatkunst zowel op straat als op het internet ervaren kan worden.