Games als speelbare kunstwerken, ingelijst aan een muur

The Creators Project staat deze hele week in het teken van digitale kunst. Samen met vooraanstaande kunstenaars, curatoren, galeriehouders en verzamelaars verkennen we de kunstwereld van morgen.

Dat games als kunstvorm thuishoren tussen bijvoorbeeld film, fotografie en schilderkunst, mag inmiddels duidelijk zijn. Zogenaamde kunstgames waren er altijd al, maar ze beginnen pas sinds een aantal jaren op te vallen tussen alle schreeuwerige commerciële titels die aan de lopende band verschijnen. We kunnen onszelf door games tegenwoordig net zo gemakkelijk als door andere media laten meevoeren in diep gelaagde, visueel spannende en verhaaltechnisch krachtige ervaringen. Het Belgische festival Screenshake van collectief House of Indie speelt in op dat idee door games als kunst in een galerie te hangen, ingelijst aan een muur, zoals een museum een werk zou tentoonstellen.

Dit evenement in Antwerpen staat elk jaar in het teken van indiegames — projecten die onafhankelijk door kleine studio’s gecreëerd worden en waarbij invloeden van grote uitgevers geen rol spelen. Op Screenshake komen ontwikkelaars samen, delen ze ideeën via conferenties en houden ze willekeurige speelsessies en nachtelijke feestjes. De expositie, waar games speelbaar waren in een museumsetting, verdraaide het perspectief van iets dat normaal gesproken thuis op de bank plaatsvindt. De werken die er hingen vertellen persoonlijke verhalen, geven een vernieuwde blik in culturen en vermengen filosofie met gameplay.

Zo kon je aan de slag met het oeuvre van Robert Yang, een parttime docent, parttime ontwikkelaar uit New York die de speler in korte seksueel getinte games introduceert in de gaycultuur. Volgens de kunstenaar worden in games vooral heteroseksuele mannen op hun wenken bediend met naakte, voluptueuze vrouwen, maar zijn er geen virtuele ervaringen die iets soortgelijks voor homo’s bieden. In één van zijn games maak je de perfecte dick pic voor Grindr, in een andere sta je onder de douche met aantrekkelijke mannen die gewassen moeten worden. Ook kan je een videoclip regisseren waarin dansers verleidelijk een ijsje opeten.

Minder explicitiet – maar niet minder bijzonder – is de collectie van de achttienjarige Schotse Vaida Plankyte, die in een game vertelt over de pijnlijke belevenissen met haar nogal conservatieve moeder. De problemen die ze had met haar jongenskleren en uit de kast komen, worden op intieme wijze aan de gamer voorgelegd. Haar games zijn het resultaat van de Spartaanse werkwijze One Game a Month, waarin ontwikkelaars worden uitgedaagd om elke maand een concept te verwerken tot een speelbare game. Het maakt haar relatief jonge portfolio des te indrukwekkender.

Screenshake stelde dit jaar ook bekendere indiegames tentoon, zoals het onlangs verschenen Firewatch en The Witness. Dit zijn de titels die de niet-gamende mens door hun kleurrijke ontwerpen en toegankelijke gameplay meteen aanspreken. Op de expositie liepen dan ook de meest uiteenlopende bezoekers rond. Het toont aan dat de interesse in indie-games steeds groter aan het worden is. Het Utrechtse BROEIKAS begon eerder dit jaar met een vergelijkbare aanpak, door screenshots uit kunstgames aan de muur te hangen.

Een verdieping boven de Antwerpse expositie presenteerde het Franse collectief Klondike zijn games. Niet als in een museum, maar in een rustgevende, sfeerverlichte ruimte waar je op een comfortabele zitzak een aantal korte thematische games kon spelen. Een aantal van die games had de dood en de verwerking daarvan als thema. Afgesloten van de buitenwereld, met een koptelefoon op en een klein scherm voor je, was de omgeving perfect om zulke openhartige games mee te maken.

Zo vlieg je in Oases door een fantasielandschap in een brandend vliegtuig dat elk moment kan neerstorten. De omgeving is echter zo mooi dat je je helemaal niet bezighoudt met het crashen. Uiteindelijk wordt het scherm langzaam zwart en komt een bericht van ontwikkelaar Armel Gibson in beeld. Zijn opa raakte met zijn vliegtuig vermist tijdens de Algerijnse Onafhankelijkheidsoorlog, en de dromerige gebeurtenissen in de game zijn een verbeelding van wat Gibson hoopt dat zijn opa heeft meegemaakt.

Screenshake deed denken aan de vervlogen tijden van de arcadehallen. Waar je vroeger je kwartjes investeerde om de highscore van je rivalen te verbeteren in games als Donkey Kong en Space Invaders, beleefde je de digitale kunstwerken hier op een minder competitieve, meer verhalende manier. Het samenkomen, games spelen en ze ontrafelen bleef daarin de rode draad, maar Screenshake is een prachtige nieuwe manier om de werelden van games en kunst dichter bij elkaar te brengen.

Lees ook:
Een Utrechts duo wil de grens tussen kunst en games voorgoed vervagen